Wereldleiders rouwen om 'vriend' Abe, de langstzittende premier van Japan
De langstzittende premier van Japan was hij: Shinzo Abe, die met zijn Abenomics de hardnekkige deflatie waar Japan sinds de jaren 90 mee kampte te lijf ging en die de pacifistische grondwet van Japan een nieuwe invulling gaf. In 2020 trad hij terug als Japans leider, maar de invloed van de 67-jarige politicus op de regerende Liberaal Democratische Partij (LDP) bleef aanzienlijk. Vandaag werd hij vermoord.
"In de scherpste woorden veroordeel ik deze aanslag", zei de huidige premier Kishida geëmotioneerd terwijl Abe nog in het ziekenhuis werd behandeld voor zijn verwondingen na de aanslag. Kishida sprak van een onvergeeflijke, lafhartige en barbaarse daad. Ook de politieke tegenstanders van Abe reageren geschokt: het was een aanval op de Japanse democratie, zeggen ze.
Ook op straat wordt geschokt op de moord gereageerd:
In 2006 werd de nationalistische Abe met 52 jaar de jongste premier van het land. Hij was deel van een politieke dynastie. Zijn vader was eerder minister van Buitenlandse Zaken en zijn oudoom en grootvader gingen Abe voor als premier.
Zijn start als premier verliep stroef. Hij legde zijn ambt een jaar na zijn aantreden alweer neer, deels vanwege gezondheidsproblemen, tegen een decor van politieke schandalen. In 2012 keerde hij terug in het ambt, erop gebrand om de jarenlange deflatie te keren en de worstelende economie van het vergrijzende land te stimuleren.
De aanslag op Abe in beeld:
Dat economische beleid, door critici aanvankelijk gekscherend tot Abenomics gedoopt, zal de geschiedenisboeken ingaan als een belangrijke erfenis van Abe. Het omvatte onder meer een ruim monetair beleid waarbij de centrale bank grote hoeveelheden schuldpapier opkocht. Ook vergrootte de Japanse overheid onder Abe de uitgaven drastisch, ondanks de uitdijende staatsschuld.
Net als zijn grootvader Kishi koesterde Abe de hoop op een assertiever buitenlandbeleid met meer ruimte voor het militaire apparaat. Waar de hervormingspoging van Kishi strandde, zette Abe aanzienlijke stappen. De pacifistische grondwet die Japan na de Tweede Wereldoorlog kreeg, bleef weliswaar overeind onder Abe, maar hij wist die wel zo te herinterpreteren dat Japan niet langer het leger alleen mocht inzetten ter zelfverdediging. Vanaf 2015 mochten ook bondgenoten militair worden bijgestaan.
Ook werd Abe met zijn lange regeringstermijn een vertrouwd gezicht op het internationale toneel. Hij vertoonde zich vaak op de golfbaan met toenmalig president Trump van de VS, met wie hij ook regelmatig belde, en zette Japan sportief en cultureel op de kaart met de Olympische Spelen van 2020. Die Spelen konden pas een jaar later doorgaan, maar Abe was toen al afgetreden om gezondheidsredenen en na zware kritiek vanwege zijn reactie op de coronapandemie.
Vriendschap
Internationaal blijft zijn naam desondanks groot en er wordt wereldwijd geschokt gereageerd zijn dood. Veel leiders omschrijven Abe als een vriend en hij wordt geprezen om zijn bereidheid tot samenwerking.
"Ik ben geschokt, woedend en diepbedroefd over het nieuws dat mijn vriend Abe Shinzo is doodgeschoten", zegt de Amerikaanse president Biden. "Dit is een tragedie voor hem en iedereen die hem kende." Biden prijst hem als een voorvechter van het bondgenootschap tussen de VS en Japan.
Soortgelijke reacties komen uit Frankrijk, Duitsland en Italië. De Taiwanese regering, waarmee Abe veel samenwerkte, spreekt vol lof over zijn inzet voor de betrekkingen tussen beide landen. De Chinese regering, waarmee Abe mede daardoor een minder vlotte samenwerking had, zegt dat de gedachten uitgaan naar Abes familie en dat de aanslag niet gekoppeld moet worden aan de betrekkingen tussen China en Japan.
Premier Rutte spreekt van een laffe aanslag en een zwarte dag voor de Japanse democratie. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zeggen met leedwezen het nieuws over Abes dood te hebben vernomen. "Wij herinneren ons met warmte de goede contacten met hem, zowel tijdens wederzijde bezoeken als in VN-verband", aldus het koninklijk paar.
Nationale rouw
De Braziliaanse president Bolsonaro noemt Abe een "briljante leider" en een grote vriend van Brazilië. Hij heeft voor zijn land drie dagen van nationale rouw aangekondigd. Vermoedelijk speelt daarin mee dat Brazilië zo'n twee miljoen inwoners met Japanse roots heeft. Ook was Bolsonaro zelf eens doelwit van een moordaanslag.
