Meteen hulp voor wanbetalers bij de rechter dankzij schuldenfunctionaris

Een conflict met de huurbaas over achterstallige huur? Of een telefoonprovider die een onbetaalde rekening plus naheffing vordert? De Limburgse kantonrechter roept een schuldenfunctionaris erbij om over de achterliggende problematiek te praten.

De Limburgse kantonrechter zou voorheen enkel uitspraak hebben gedaan over de specifieke schuldenzaak. Nu roept de rechter ook een schuldenfunctionaris van de rechtbank erbij om over de achterliggende schulden te praten.

De Limburgse methode moet de standaard worden in heel Nederland. Begin deze maand besloten de elf Nederlandse rechtbanken dat elk gerecht binnen een paar jaar schuldenfunctionarissen in dienst moet hebben. Zij moeten een brug vormen tussen rechtszaal en gemeentelijke schuldhulp.

Uit de evaluatie van een pilot blijkt hoeveel dat oplevert. Bij de rechtbanken Rotterdam, Den Haag en Limburg begonnen ze afgelopen drie jaar met proeven met schuldenfunctionarissen. Op die manier kwamen ze erachter dat de helft van alle mensen met schulden die voor de rechter moeten verschijnen nog geen hulp krijgen.

Met die mensen zonder hulp gaat de schuldenfunctionaris aan de slag. De drie pilot-rechtbanken stuurden 181 mensen door naar hulpverleners. Driekwart daarvan was nog helemaal niet op de radar van de gemeenten.

"Dat rechtbanken ook schulden signaleren past binnen een brede beweging", zegt Nadja Jungmann, lector Schulden en Incasso aan de Hogeschool Utrecht. Ook woningcorporaties, energiebedrijven en zelfs huisartsen doen steeds meer aan vroegsignalering. "Het idee is ingedaald dat het ook maatschappelijk iets oplevert om mensen op te zoeken die zelf niet in beweging komen."

De rechtbanken zagen dat veel gedaagden met schulden geen hulp durven te zoeken uit schaamte of omdat het simpelweg niet lukt. "Daarnaast speelt ook wantrouwen richting de overheid of een laag zelfbeeld een rol. Mensen denken daardoor dat de hulp niet voor hen is", zegt Jungmann.

Offers

Naast Rotterdam, Den Haag en Limburg heeft ook de rechtbank Gelderland sinds maart een schuldenfunctionaris. In Noord-Holland en Amsterdam hebben ze andere manieren om de rechtszaal en de gemeentelijke hulp te koppelen. De overige vijf rechtbanken willen hier komende jaren mee beginnen.

Het is een mooie stap als dat lukt, vindt Jungmann. "Maar we moeten niet denken dat signaleren genoeg is. We zien in de praktijk dat de offers van de schuldhulp voor een grote groep mensen met schulden een grote stap zijn."

In ruil voor hulp moeten mensen bijvoorbeeld jarenlang van weekgeld leven, hun auto weg doen of kostgeld vragen aan meerderjarige inwonende kinderen. "We moeten ook nadenken over hoe je mensen kan laten inzien dat die offers het op de lange termijn waard zijn", zegt Jungmann. "En de politiek kan zich afvragen of de offers die we vragen misschien niet te groot zijn."