Neologismeverzamelaar Riemer Reinsma overleden
Neerlandicus Riemer Reinsma is op 81-jarige leeftijd overleden. Zijn familie schrijft in een overlijdensadvertentie dat hij "tijdens het beoefenen van zijn geliefde sport tafeltennis" onverwacht overleed.
Reinsma schreef veelzijdig over taalonderwerpen. Hij stelde woordenboeken samen over synoniemen en eufemismen en naslagwerken over plaats-, straat- en familienamen. Ook schreef hij voor taalblad Onze Taal, had hij een taalcolumn in NRC, was jurylid voor het KRO-programma Cijfers en Letters en werkte in de jaren 80 mee aan het NOS-radioprogramma De Taalshow.
"Het was een heel erg aardige man", reageerde collega Roos de Bruyn van Onze Taal in radioprogramma De Taalstaat. "We waren op kantoor heel erg verdrietig."
Zoölogisch museum
Taal had Reinsma van kind af aan al gefascineerd. "Ik moest 's zondags twee keer naar de kerk, tegen mijn zin eigenlijk. Dan werd er voorgelezen uit de Bijbel en hoorde je de preken aan. Een dominee gebruikt over het algemeen mooie zinnen."
Na een studie Nederlands ging hij als lexicograaf aan de slag bij het Woordenboek der Nederlandsche Taal, de alomvattende opsomming van Nederlandse woorden, waar tussen 1864 en 1998 aan werd gewerkt. Het verzamelen van stokoud taalgebruik lag hem echter niet: "Je hebt het gevoel dat je in een zoölogisch museum rondloopt."
"Vroeger stelden linguïsten zich als schoolmeester op die wel even uit zouden maken wat goed of fout Nederlands was. Dat is een achterhaalde houding. Linguïsten richten zich nu veel meer op de gesproken taal."
Klote als bijvoeglijk naamwoord
Reinsma begon daarom met het verzamelen van neologismen in zijn woordboek Signalement van nieuwe woorden. Door massamedia, maatschappelijke ontwikkelingen en internationalisering bleek de naoorlogse periode die hij bestudeerde vruchtbaar voor nieuwe woorden en vernieuwend taalgebruik.
Jaarlijks groeide zijn lijst met ongeveer 150 voorbeelden. Regel daarbij was dat hij een nieuwe vondst ministens twee keer was tegengekomen bij verschillende personen. Vruchtbare gronden waren die jaren de drugscultuur en popmuziek, maar ook de epibrerende overheid.
Zo merkte hij op dat 'kraken' een andere betekenis had gekregen, 'klote' en 'kut' als bijvoeglijk naamwoord werden gebruikt en 'sjoemelen' was overgenomen uit het Duits. Ook viel het hem op dat de nutteloze toevoeging "een stuk" steeds vaker opdook; hij noemde er zijn krantencolumn naar, Een stuk communicatie.
Foonsnol
Dat er veel nieuwe taal uit het Engels werd overgenomen, betreurde hij niet. Alternatieven die puristen uit "droefenis over taalbastaardij" bedachten vond hij overbodig en lelijk. Tevreden stelde hij vast dat callgirl (Engels) en smartlap (Duits) het beter bleven doen dan foonsnol en snikhit.
Wel kon hij zich druk maken over al te geforceerde voorbeelden uit de reclamewereld. Frisdrank was dan in 1956 succesvol geïntroduceerd door fabrikanten, Reinsma vond het een "troostrijke gedachte dat de hersenspinsels van de reclamebureaus alleen bij uitzondering toegang krijgen tot de algemene taal".
Tot op hoge leeftijd bleef Reinsma schrijven over wat hem opviel aan het Nederlands. Zo schreef hij in 2020 in Onze Taal nog over hoe tijdens de pandemie de naam voor covid zich van 'chinavirus' en 'wuhanvirus' had ontwikkeld naar het meer neutrale 'corona'.