Italiaanse ex-royals willen kroonjuwelen terug: 'Belachelijk dat ze in een kluis liggen'

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

De Britse kroonjuwelen worden jaarlijks door miljoenen mensen bewonderd in de Tower of London. De Franse zijn te bezichtigen in het Louvre. Maar de Italiaanse kroonjuwelen hebben slechts een handvol mensen ooit in het echt gezien. De reden: ze liggen al 76 jaar verzegeld in een kluis.

Een rechtszaak die vandaag begint, brengt daar mogelijk verandering in. De nazaten van koning Umberto II van Savoia, de laatste koning voordat Italië in 1946 een republiek werd, eisen de juwelen terug. Volgens hen heeft Umberto II ze alleen in bewaring gegeven aan de Bank van Italië en behoren ze tot het familiebezit.

Diamanten en parels

"De collectie bestaat uit halssnoeren, armbanden, broches, oorringen en een tiara. Allemaal voornamelijk bestaand uit diamanten", schetst koningshuis-kenner Alessandro Sala. De economische waarde van de stukken is nooit vastgesteld, maar volgens hem is de historische waarde enorm. "De juwelen zijn zo'n 150 jaar geleden gemaakt. En ze zijn niet aangekocht in Londen of Parijs, maar gemaakt in Italië. In die tijd was dat bijzonder."

Maar aan wie behoren de juwelen toe? De familie Savoia, de kinderen en kleinkinderen van Umberto II, stellen dat ze tot het familiepatrimonium van de Savoia's behoren. "Het is heel simpel: mijn grootvader heeft ze bij de bank in bewaring gegeven. Wij willen terug wat van ons is", zei prins-ondernemer Emanuele Filiberto di Savoia (49) recent tegen de krant Corriere della Sera.

Maar de bank weigert de juwelen aan de familie te overhandigen. Twistpunt daarbij is het document dat Umberto II in 1946 bij de juwelen voegde. Daarop staat dat ze worden toevertrouwd aan de Bank van Italië, die ze beschikbaar moet houden "voor wie er recht op heeft." Maar wie dat is, wordt verder niet gespecifieerd.

"Er was destijds net een referendum over de staatsvorm gehouden. Het was nog niet duidelijk of Italië een republiek was, of een monarchie", legt Alessandro Sala uit. "Omdat de koning niet wist aan wie hij de juwelen moest overlaten, hield hij de formulering vaag."

Sala twijfelt er echter niet aan dat de koning de juwelen destijds aan de staat teruggaf. "Vanaf het moment dat de juwelen gemaakt zijn, tot de laatste keer dat ze in het openbaar gezien zijn, hebben ze altijd aan de staat toebehoord", stelt hij vast na onderzoek. "De koninklijke familie had ze in bruikleen, maar ze waren niet hun eigendom." Dat de familie Savoia nu de juwelen opeist, is volgens hem dan ook ongegrond.

Kroonjuwelen doorverkopen?

Wat de familie Savoia met de Italiaanse kroonjuwelen wil doen, is niet geheel duidelijk. "Ik denk dat het mooi zou zijn ze te tonen aan de Italianen", zei Emanuele Filiberto di Savoia aan de Corriere. Hij voegde er echter aan toe dat hij dat als kleinzoon niet kan beslissen: "Het hangt af van de rechtstreekse erfgenamen, mijn vader en zijn zussen. Laten we eerst de juwelen in ons bezit krijgen en dan kijken we wat we ermee doen."

Koningshuis-expert Alessandro Sala is daar niet gerust op. Volgens hem heeft de familie Savoia in het verleden regelmatig bezittingen van de staat opgeëist, maar werden die uiteindelijk privé verkocht. "Boeken, schilderijen porselein alles wat de kassa doet rinkelen." Dat de familie Savoia nu spreekt over het tentoonstellen van de juwelen, is volgens hem voor de bühne: "Veel waarschijnlijker is dat ze, zodra ze de kroonjuwelen in handen hebben, ook die verkopen."

Maar zo'n vaart zal het niet lopen, schat Sala in. "Een goede advocaat kan misschien wat mazen in de wet vinden, maar juridisch gezien lijkt het mij onwaarschijnlijk dat de Savoia's de juwelen in handen krijgen." Hoe dan ook duren Italiaanse rechtszaken doorgaans lang; het kan jaren duren voordat de rechter iemand in het gelijk stelt.

Wel hoopt de koningshuiskenner dat het proces aandacht genereert voor de kroonjuwelen, zodat meer Italianen leren over hun bestaan. "Als er meer belangstelling is, kan dat de regering er wellicht toe aanzetten om de juwelen toch tentoon te stellen", zegt hij. "Uiteindelijk maken de juwelen deel uit van het erfgoed van alle Italianen. Nu weten de meeste mensen niet eens af van hun bestaan."