Unieke grot verdwijnt, replica moet kunstschat bewaren

• Liedeke Morssinkhof

  redacteur Buitenland

In een grot voor de kust van Marseille dreigen tienduizenden jaren oude wandschilderingen te verdwijnen. De Grotte Cosquer ligt 37 meter onder het wateroppervlak en de wanden ervan staan vol met honderden tekeningen.

Als gevolg van de zeespiegelstijging zullen de afbeeldingen verdwijnen, is de verwachting. Om ervoor te zorgen dat een indruk van de grot bewaard blijft én om hem toegankelijk te maken voor wie geen grotduiker is, opent vandaag in Marseille een levensgrote replica.

Ruim dertig jaar geleden ontdekte grotduiker Henri Cosquer, naar wie de grot is vernoemd, tijdens een duik bij toeval een groot gat. Hij zwom erin en kwam na meer dan honderd meter boven in een ruimte vol tekeningen van paarden, bizons en zelfs pinguïns.

Dit is wat Cosquer zag in de grot:

Omdat niemand Cosquer aanvankelijk geloofde, ging bij een volgende duik een collega met hem mee die behalve grotduiker ook kenner van de prehistorie was. Hij bevestigde de ontdekking van Cosquer. Naar schatting zijn de meer dan 500 afbeeldingen in de grot tussen de 19.000 en 30.000 jaar oud.

Cultuurschat

De Grotte Cosquer is daarmee een belangrijke cultuurschat voor onze kennis over die tijd, zegt Luc Amkreutz, conservator Prehistorie bij het Rijksmuseum voor Oudheden en hoogleraar Public Archaeology aan de Universiteit Leiden. "Wat je in deze grot kunt zien is in Europa maar op enkele andere plaatsen zichtbaar, namelijk: perfect bewaarde cultuuruitingen van mensen die tienduizenden jaren geleden leefden."

"Die leren ons iets over wat zij om zich heen zagen en wat ze belangrijk vonden. De afgebeelde dieren waren bijvoorbeeld economisch van belang, maar speelden ook een symbolische rol in rituelen. Omdat de grot zo diep onder water ligt en er dus nauwelijks iemand komt, is alles nagenoeg perfect bewaard gebleven."

Rick van Dijk, grotduiker en verbonden aan meerdere speleoverenigingen in Nederland, vertelt dat de grot op die manier een soort tijdcapsule is geworden. "Een grot als deze ontdekken is de droom van elke grotduiker. Alles is er nog net zoals op het moment dat de ingang van de grot ooit onder water kwam te staan. Omdat die ingang na de ontdekking van de grot moeilijk toegankelijk is gemaakt, is dat ook zo gebleven."

Zo ziet de nagemaakte grot in Marseille eruit:

De zeespiegelstijging dreigt de prehistorische tekeningen in de komende jaren definitief uit te wissen, zegt Van Dijk. "Hoe hoger het zoute water stijgt, hoe meer het aan de wandtekeningen zal vreten. Daarnaast zorgt ook meer regenval voor veranderingen in grotten diep onder water. Er spoelt dan meer water met grote kracht doorheen, waardoor er opeens stenen liggen die er nooit eerder lagen. Soms wordt een grot ook definitief ontoegankelijk."

Met de stijging van het zeewater de komende jaren herhaalt de geschiedenis van de Grotte Cosquer zichzelf in zekere zin, zegt Luc Amkreutz: "De grot kwam ooit diep onder water te liggen omdat de zeespiegel na de laatste ijstijd begon te stijgen. Dichter bij huis is hetzelfde gebeurd met Doggerland, de ooit bewoonde streek voor onze huidige Noordzee-kustlijn. Maar er is wel een belangrijk verschil. Destijds had de klimaatverandering een natuurlijk verloop en nu heeft de mens daar de hand in."

Er zijn dus ook muurtekeningen aangebracht, allemaal zo echt mogelijk: