Tunnel dicht door twee zieken: hoe kwetsbaar zijn onze voorzieningen?

Twee ziekmeldingen leidden vanochtend tot de sluiting van een belangrijke verkeersader in Zuid-Holland. Rijkswaterstaat sloot de Ketheltunnel omdat twee toezichthoudende operators zich afmeldden. Dat roept vragen op over de kwetsbaarheid van onze belangrijke voorzieningen. Rijkswaterstaat sprak van pech. Is dat terecht?

Van een structureel personeelstekort is geen sprake, zeiden een Rijkswaterstaat-woordvoerder en minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat. Het zou zijn gegaan om een uitzonderlijke situatie: zowel de eerste bewaker als zijn vervanger bleek ziek te zijn. Het openhouden van de tunnel was daarom niet veilig genoeg.

"Het kan inderdaad pech zijn", zegt Bert van Wee, hoogleraar Transportbeleid aan de TU Delft. Hij wijst er wel op dat Rijkswaterstaat wellicht meer had kunnen doen. "Ik zeg niet dat je dit tegen iedere prijs moet willen voorkomen, maar als je met een beetje kosten de betrouwbaarheid kunt verhogen, laat dan meer mensen klaarstaan."

Probleem

Dat laatste is op de langere termijn juist mogelijk het probleem. Want er mag dan volgens Rijkswaterstaat geen personeelstekort zijn, volgens de vakbond VPW is er wel degelijk sprake van krapte.

Er is voor uitval en andere spoedgevallen een protocol bij Rijkswaterstaat. Richard Goudriaan, voorzitter van de VPW en lid van de ondernemingsraad van Rijkswaterstaat, legt het in grote lijnen uit. "Allereerst wordt gekeken of je bij uitval kunt schuiven met medewerkers die bevoegd zijn voor de werkzaamheden."

Zo zou afhankelijk van de situatie één persoon bijvoorbeeld ook twee tunnels kunnen bewaken. Als dat niet mogelijk is, moet worden bepaald of de tunnel dicht moet of kan openblijven. Dat tweede is zeer riskant, maar in theorie is dat wel een optie, zegt Goudriaan. "Het zijn verschillende belangen die je moet overwegen."

Hoe de afweging in dit geval gemaakt is weet Goudriaan niet, maar hij ziet wel dat personeel vaak strak ingeroosterd moet worden. Vooral bij uitvoerende functies als verkeersleiders en operators is er volgens hem krapte. "Nu nemen ze diensten van elkaar over of werken ze extra diensten, maar dat kunnen ze niet structureel blijven doen."

De vakbondsvoorzitter vindt dat Rijkswaterstaat eerder moet zoeken naar nieuwe aanwas, al beseft hij dat die moeilijk te vinden is. Dat ligt volgens hem onder meer aan de onregelmatige diensten.

Ook elders personeelskrapte

Ook in andere sectoren is er personeelskrapte. Pim Beljaars van WWB, de werkgeversvereniging van waterbedrijven, herkent het probleem. Het speelt vooral bij cruciale functies, zoals monteurs die een gaslek of elektriciteitsstoring kunnen verhelpen.

"Soms wordt er al gekeken naar werknemers uit het buitenland", zegt Beljaars. "En er zijn campagnes om de jeugd, en zeker meisjes, te enthousiasmeren voor deze werkplekken." Beljaars ziet, net als Goudriaan, dat essentiële plekken op korte termijn nog vaak wel opgevuld kunnen worden, maar dat de lange termijn een probleem dreigt te worden.

De koepel van drinkwaterbedrijven, Vewin, maakt zich geen zorgen dat de krapte leidt tot leveringsproblemen. De processen zijn volledig geautomatiseerd en zijn ook op afstand te bedienen, benadrukt een woordvoerder. Bovendien moeten drinkwaterbedrijven nu eenmaal voldoen aan de wettelijke leveringsplicht.

Noodgeval

Andere cruciale bedrijven houden ook rekening met langetermijnkrapte. Zoals netwerkbeheerder Tennet. "Er is meer werk dan er mensen zijn, vooral voor bouw- en onderhoudswerkzaamheden", zegt een woordvoerder. "Dat tekort is er niet per se door financiële oorzaken, maar technische functies moeten gewoon weer onder de aandacht komen bij jongeren."

Tennet heeft ook een protocol bij uitval. "Allereerst hebben wij twee bedrijfsvoeringscentra, die in een noodgeval elkaars werk kunnen overnemen. Er zijn meerdere ploegendiensten die rouleren. Bij uitval is er altijd een reserve voor iedere rol en kan er dus bijvoorbeeld iemand uit een andere ploeg invallen. Daarbij zijn er ook mensen die eventueel een andere functie of andere werkzaamheden kunnen overnemen."

Bank

ASN, als bank een ander cruciaal bedrijf, heeft volgens een woordvoerder "meerdere uitwijkmogelijkheden". Zo moet het gebruik van diverse servers ervoor zorgen dat de IT-dienstverlening doorgaat.

Bovendien valt ASN onder de Volksbank, "waar voor een deel ook dingen opgevangen kunnen worden. In de meeste gevallen merk je als consument dus niets van personeels- of technische problemen achter de schermen."