Een na oudste mens ooit overleden (119): '120 is wel zo'n beetje de max'

Toen de Japanse Kane Tanaka op 2 januari 1903 werd geboren, was de 22-jarige Wilhelmina koningin van Nederland, China een keizerrijk en Adolf Hitler een jongen van 13. In de VS knutselden de gebroeders-Wright nog aan hun vliegtuig.

Naar nu is bekendgemaakt overleed Tanaka dinsdag in Fukuoka, 119 jaar en 107 dagen oud. Ze is daarmee officieel de op een na oudste mens ooit, na de Française Jeanne Calment. Die stierf in 1997, bijna 122 en een half jaar oud.

"Mensen worden steeds ouder en er zijn ook steeds meer 100-jarigen en extreem ouderen", zegt David van Bodegom van kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing, "maar 120 is wel zo'n beetje de max".

Chocolade, cola en cijferpuzzels

Tanaka werd als zevende kind geboren in een gezin van negen. De noedelkraam die ze na haar huwelijk met haar man uitbaatte moest ze jarenlang zelf draaiende houden toen haar echtgenoot en zoon in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog werden opgeroepen voor het leger.

De laatste jaren van haar leven woonde ze in een verzorgingstehuis. Hoewel ze op het laatst alleen kon communiceren door handgebaren, genoot ze nog altijd van chocola en een colaatje en doodde ze de tijd met rekenpuzzels.

Volgens haar familie had Tanaka de ambitie in ieder geval de 120 te halen. Op 10 april haalde ze zo de Amerikaanse Sarah Knauss in als op een na oudste mens ooit.

In 2019 erkende Guinness World Records de vrouw als oudste mens ter wereld. Tijdens een kleine ceremonie kreeg Tanaka toen een oorkonde én taart. En ze vertelde wat het mooiste is dat ze heeft meegemaakt:

Van Bodegom sluit niet uit dat haar bescheiden achtergrond een rol heeft gespeeld bij het behalen van die mijlpaal. "Japan is een hotspot voor eeuwelingen, vooral het zuidelijke eiland Okinawa, opmerkelijk genoeg al 100 jaar het armste stuk van het land."

"Wat je ziet is dat mensen die nu oud zijn vroeger weinig aten, 60, 70 procent van de aanbevolen hoeveelheid. Bovendien hadden ze uit armoede een moestuintje. Door pure noodzaak at men dus gematigd en gezond."

Wat verder hielp is dat de levensverwachting de afgelopen 150 jaar spectaculair steeg. "Elke 10 jaar komt er 2,5 jaar bij", rekent Van Bodegom voor. "Dat is een week elke maand, een weekend elke week of een kwartier per uur."

"Eind 19e eeuw werden er in eerste instantie klappen gemaakt in levensomstandigheden, welvaart, hygiëne, voeding. Daardoor nam de kindersterfte af, die de levensverwachting naar 45 jaar drukte. Daarna kwam er verbetering op de middelbare leeftijd - kraamvrouwenkoorts, tuberculose, dat soort infectieziekten. De laatste decennia is er met name voor hart- en vaatziekten op de hoogste leeftijden spectaculaire winst geboekt."

Zo blijven er ook meer mensen 'in de race' om ouderdomsrecords te breken. "Vergelijk het met schaatswedstrijden: door beter materiaal, voeding en trainingen gaat tegenwoordig iedereen harder. Dat geldt voor de jeugd, maar ook de kampioenen gaan harder en de records schuiven zo mee op."

Biologische reservetijd

Toch zal een leeftijd van 120 de uitzondering blijven, voorspelt Van Bodegom. "Elke diersoort heeft een levensloop die bij hem past. Een muis kan twee jaar worden als je goed voor hem zorgt, maar zo'n dier heeft in het wild geen profijt van een lijf dat ouder kan worden als ze toch rond een jaar sterven door roofdieren, kou of honger."

Ons eigen lijf gaat ook lang genoeg mee om te doen waarvoor we op aarde zijn: ons voortplanten, gaat hij verder. "We krijgen 20 jaar om op te groeien en een partner te zoeken, 20 jaar om kinderen te krijgen en nog eens 20 om die op te voeden. Zo is ons lijf door de evolutie ontworpen. Na 60 jaar zit je dus in de biologische reservetijd." Als je goed voor je lijf zorgt, haal je misschien die 120, zegt Van Bodegom. "Maar het gaat nooit 250 worden zoals bij een schildpad. Er komt vast nog wel iemand die het record van Calment breekt, 123, 124, misschien nog iets ouder, maar 150 gaat het nooit worden."

Gezondheid

Van Bodegom vindt het belangrijker om de aandacht te richten op gezonder ouder worden. "Een miljoen Nederlanders heeft inmiddels ouderdomssuiker en de armoede drijft Japanners op Okinawa niet meer de moestuin maar de McDonald's in, je ziet daar de ergste obesitas onder de jeugd. We worden zo ouder, maar ook zieker. Gezond en gelukkig ouder worden is beter dan alleen maar langer leven."