Duitsland worstelt met vluchtelingenregistraties, 'zonder kunnen we niet werken'
Nu de meeste vluchtelingen uit Oekraïne noodopvang vinden, is een volgende vraag hoe ze een alledaags leven kunnen oppakken. In Duitsland, waar bureaucratie al een probleem was, loopt de registratie die vluchtelingen nodig hebben om te kunnen werken, naar school te gaan of een huisarts te bezoeken in de eerste weken stroef.
Dat merken ook Uli Niedner en de negen mensen uit Oekraïne die bij hem wonen. Een paar dagen nadat de oorlog uitbrak reed Niedner met zijn Volkswagenbusje naar de grens met Oekraïne, en nam hij hen mee naar zijn zeer ruime huis in Berlijn.
Katharina, een architect uit Poltava, is heel dankbaar dat zij en haar zoon bij hem kunnen wonen en zoveel hulp krijgen, vertelt ze. Nu willen ze zich registreren zodat ze misschien wat kan werken en haar kind school kan, maar dat blijkt ingewikkeld.
Contracten en verklaringen nodig
In eerste instantie konden ze daarvoor een afspraak maken via een website van de overheid. Maar de beschikbare plaatsen waren direct vol, en daarna werd de site uit de lucht gehaald. Voor alleen een vergunning is ook een aanmelding bij het stadsdeelkantoor mogelijk. Maar daar bleken vluchtelingen door een nieuwe regel een huurcontract van minstens twee jaar nodig te hebben. "Dat hebben Berlijners zelf niet eens", lacht Niedner.
Een van de vrouwen die Niedner opvangt had een arts nodig, omdat ze waarschijnlijk tijdens haar vlucht een blaasontsteking had opgelopen. Om er zeker van te zijn dat de kosten worden vergoed, moest ze van de arts eerst een verklaring van de zorgverzekeraarsvereniging aanvragen.
"Maar na twee uur aan de telefoon hoorde ik dat ze die alleen kan krijgen als ze al geregistreerd is", zegt Niedner. Hetzelfde geldt voor de uitkering van een paar honderd euro die vluchtelingen kunnen krijgen. Niedner: "Daarvoor hebben ze een Duitse bankrekening nodig, en die kunnen ze alleen krijgen als ze al geregistreerd zijn."
Vrij reizen
Anders dan tijdens de vluchtelingencrisis in 2015, kan de overheid de mensen die nu aankomen in eerste instantie nauwelijks sturen. Toen kwamen veel mensen zonder visum het land in en konden ze door de politie gedwongen naar een centraal opvangcentrum worden gebracht, van waaruit ze over het hele land verspreid werden in afwachting van een asielprocedure.
Nu kunnen mensen uit Oekraïne vrij het land inreizen en vrij door het land reizen. Ze hoeven zich niet te registreren, en kunnen zelf besluiten waar ze onderdak proberen te vinden. Als ze zich vervolgens wel willen registreren, omdat ze bijvoorbeeld willen werken, doen ze dat op de plek van hun keuze.
En in Duitsland betekent dat in de meeste gevallen: Berlijn. Van de 280.000 Oekraïense vluchtelingen die in Duitsland geteld zijn (in werkelijkheid zullen het er meer zijn), komen de meeste eerst naar de hoofdstad. En daar loopt de overheid tegen haar grenzen aan.
Een woordvoerder van het overheidsbureau voor vluchtelingen, zegt dat er keihard gewerkt wordt om meer mensen te kunnen registreren. Overbelast wil hij de overheid niet noemen. "Het bestaande systeem kan dit niet aan, maar we hebben nu een volledig nieuw systeem gebouwd."
Heeft u alstublieft geduld.
Wat bijvoorbeeld nieuw is: mensen kunnen zich inmiddels ook direct online registreren. Daarvoor is het niet nodig om een huurcontract voor twee jaar te hebben. Zes maanden is genoeg. Wie dat niet heeft, moet naar het 'welkomscentrum' op de voormalige luchthaven Tegel, en wordt daarna waarschijnlijk naar andere plekken in Duitsland gebracht. Dat moet de hoofdstad ontzien.
Ook heeft het leger inmiddels 80 soldaten naar dat centrum gestuurd, en 100 mensen van de gemeente hebben zich vrijwillig gemeld. "Die moeten ingewerkt worden, het is nieuw wat ze moeten doen", zegt de woordvoerder. "Heeft u alstublieft geduld."
Gelukt
Een paar dagen later gaat Niedner met de drie gezinnen alsnog naar het stadsdeelkantoor. Daar lijkt een aanmelding inmiddels iets makkelijker. De rijen zijn korter, een huurcontract lijkt voorlopig niet nodig. Je moet je dan later alsnog officieel registreren, maar kan wel al vergunningen krijgen. Katharina en haar zoon is dat inmiddels gelukt. Een ander gezin dat bij Niedner woont, lukte het niet. Zij zijn Vietnamees Oekraïens, en een van hen had in Oekraïne geen verblijfsvergunning.
Volgens de woordvoerder zijn er tot een paar dagen geleden zo'n 5000 mensen geregistreerd. Een fractie van de duizenden mensen die de afgelopen weken dagelijks naar Berlijn kwamen. De grote achterstanden bij de registratie in Berlijn lijken voorlopig nog niet weggewerkt.
