Oorlog in Oekraïne is politieke evenwichtsoefening voor Poetin-vriend Orbán

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië, nu actief in Hongarije

In het station van het slaperige plaatsje Záhony tsjokt drie kwartier te laat een boemeltrein binnen. In een vijftal wagons zitten honderden mensen opeengepakt, vertrokken uit het nabijgelegen Tsjop. De plaatsen liggen maar vier kilometer uit elkaar, maar voor de reizigers maakt dat een wereld van verschil. Tsjop ligt in Oekraïne, Záhony in Hongarije. Hier zijn ze veilig.

Uit de trein stappen allerlei mensen. Een oudere vrouw met alleen een rolkoffer, moeders met kleine kinderen, een groep Indiase studenten, Roma-gezinnen, een groep Nigeriaanse mannen. Wie Oekraïense papieren kan voorleggen, mag meteen door. Wie dat niet kan, wordt door de politie geregistreerd, maar mag daarna alsnog Hongarije in.

Dat was tot voor kort volstrekt ondenkbaar in Hongarije. De conservatieve premier Victor Orbán heeft zich sinds 2015 fel verzet tegen het binnenlaten van migranten en vluchtelingen. Hij bouwde een hek aan de grens met Servië en lag dwars bij Europese onderhandelingen over de herverdeling van Syriërs. Nu het om Oekraïne gaat, is alles anders.

Vriend van Poetin

Het is niet de enige radicale ommezwaai van Orbán in de laatste dagen. Ook zijn houding ten opzichte van Rusland en Poetin veranderde volkomen. Waar de Hongaarse premier een maand geleden na een amicaal onderhoud met Poetin in het Kremlin de Russische veiligheidseisen nog redelijk noemde, steunt zijn partij Fidesz in het Europees parlement nu alle strenge sancties tegen Rusland en Poetin.

Hongarije levert geen wapens aan Oekraïne, maar liet wel toe dat Nederlandse wapens door Hongarije vervoerd werden. Het bezoek aan Rusland, dat fel door andere EU-lidstaten bekritiseerd werd, verkoopt Orbán in eigen land als een jammerlijk mislukte vredesmissie.

Eerder deze week waren volgens de VN al 85.000 Oekraïense vluchtelingen naar Hongarije gevlucht:

"Orbán verandert dag na dag onder druk van Slovenië en Polen, zijn beste vrienden in de EU", zegt Péter Márki-Zay, leider van de Hongaarse oppositiepartijen en de uitdager van Orbán bij de komende verkiezingen. De draai van de premier verrast hem niet. "Het is niet de eerste of de tweede keer dat hij dat doet. Eerst was hij een communist, toen een liberaal, daarna een conservatief, en nu een fascist. Het maakt hem niet uit. Alleen de corruptie is stabiel."

De verkiezingen, gepland over een maand, spelen zeker een rol in Orbáns overwegingen, denkt z'n uitdager. "Hij stelt zich voor als de vastberaden leider die vluchtelingen redt. Dat is een heel nieuw beeld van meneer Orbán. Maar tegelijkertijd echoën de staats-tv, de radiozenders van zijn partij en alle media die onder Orbáns controle staan nog steeds Russische propaganda."

"Het regime van Orbán lost deze situatie op door alle mogelijke berichten naar iedereen te sturen, van extreme voorstanders van het Westen tot extreme Rusland-steuners", analyseert politiek analist Peter Kreko in The New York Times. "Iedereen kan een eigen verhaal uitkiezen."

'Niks veranderd'

Mede door het feit dat Orbán veel media controleert, hebben weinig Hongaren de politieke ommezwaai van hun premier in de gaten. "Volgens mij is er is niks veranderd", zegt Olga, een vrouw van een jaar of 60 die vlakbij het treinstation in Záhony woont. "Ik denk gewoon dat Orbán ervan schrok dat hij met Poetin niet tot een oplossing is gekomen."

Haar woorden echoën de boodschap die verspreid wordt op de Hongaarse staatstelevisie. "Vroeg of laat moeten ze een oplossing vinden, omdat Oekraïne veel kleiner is dan Rusland. Oekraïne had eigenlijk al moeten toegeven voordat er zoveel doden vielen." Dat Orbán nu alle vluchtelingen bescherming biedt, is volgens haar nobel: "Dit zijn onze mensen." Ze denkt dat de hulp aan migranten de premier zal helpen bij de verkiezingen. "Of ja, dat hoop ik toch."

Verkiezingsthema

Oppositieleider Péter Márki-Zay is in elk geval blij met de draai van zijn tegenstander. "Voorheen vergat hij het woord vluchteling en gebruikte hij alleen het woord migrant. Nu is hij het woord migrant vergeten en gebruikt hij alleen het woord vluchteling. Dat is een welkom fenomeen. We hopen ook dat hij trouw blijft aan Europa en aan de NAVO, en dat hij niet terugkeert naar Poetin."

In de peilingen gaat het voorlopig nek-aan-nek tussen Orbáns Fidesz-partij en de verenigde oppositie. Dat zowel Márki-Zay als Orbán de afgelopen dagen afreisde naar de grens, toont een cynische waarheid. De Oekraïners die elke dag aankomen in Hongarije zijn niet alleen vluchtelingen, maar ook een belangrijk verkiezingsthema.