Peking organiseert 'horror-Spelen', waarbij atleten moeten oppassen wat ze zeggen

Het blijft als een grauwe sluier boven de Winterspelen van Peking hangen. Censuur. Zoals de Duitse rodelaarster Natalie Geisenberger het verwoordde: "Je moet oppassen wanneer je wat zegt en waar je dat doet."

Geisenberger is de meeste succesvolle Duitse wintersporter ooit met zes gouden medailles, waarvan twee in Peking. Ze maakte diverse Winterspelen mee en bekritiseerde de omstandigheden in China al voordat de Spelen waren begonnen.

Maar tijdens haar verblijf in China is ze opvallend stil. "Als ik terug ben in Duitsland zeg ik misschien wat meer, maar hier op locatie ga ik niets zeggen", liet ze optekenen.

Uit de Verenigde Staten klinken dezelfde geluiden door. "Ik heb met diverse sporters uit het Amerikaanse team gesproken en velen willen zich uitspreken, maar ze besloten om het toch niet te doen, omdat het het risico niet waard is", zei voormalig olympisch langlaufer Noah Hoffman.

Verstommen

Alle sporters die actief zijn of waren in China is op het hart gedrukt dat ze zich dienen te houden aan de geldende regels in het land. Velen hebben die opmerkingen opgevat als een poging van de organisatie om kritische geluiden, over sportieve situaties maar ook over politieke kwesties, te doen verstommen.

Hoffman: "In het Amerikaanse team lieten officials geen vragen toe over mensenrechten. En sporters waren bang iets te zeggen na bedreigingen vanuit het organisatiecomité."

NOS-correspondent Sjoerd den Daas ging daags voor de openingsceremonie van de Winterspelen de straat op in Peking. Toen bleek dat niet elke Chinese burger zomaar met de media mag praten.

De geluiden verbazen de mensen van Human Rights Watch (HRW) niet. "We hebben hier al voor gewaarschuwd", reageert Jan Kooy namens de Nederlandse tak van de mensenrechtenorganisatie.

Hij doelt met name op de schending van de mensenrechten die volgens zijn organisatie alleen maar zijn toegenomen sinds 2008, toen de Zomerspelen in de Chinese hoofdstad plaatsvonden.

'IOC medeplichtig'

"Dit zijn horror-Spelen. Maar we wisten van tevoren wat er zou gebeuren. En het IOC is willens en wetens in zee gegaan met het regime van Xi Jinping. Ze maken zich daardoor ook medeplichtig aan misdaden tegen de mensheid."

Het zijn geen kleine woorden die HRW bezigt, of het nou vanuit de Nederlandse tak of de internationale tak komt. Waarbij de manier waarop China zou omgaan met de Oeigoerse bevolking in het land als voornaamste pijnpunt wordt genoemd.

China zou mensen van die bevolkingsgroep massaal opsluiten in werkkampen in de regio Xinjiang, iets wat door de Chinese overheid wordt ontkend en onlangs nog door een overheidsfunctionaris als "leugens" werd bestempeld.

HRW-onderzoekster Yaqiu Wang sprak twee weken geleden schande van de keuze van China voor een Oeigoerse atlete als fakkeldraagster bij de openingsceremonie. "Het was niets minder dan een middelvinger naar de rest van de wereld."

Nazi-regime

Het kan worden uitgelegd als een gebaar, maar het kan ook worden uitgelegd als een rookgordijn dat wordt opgetrokken. Volgens Wang was het "hetzelfde geweest als de Nazi's in 1936 een Joodse atlete hadden aangewezen voor die rol bij de Spelen in Berlijn."

Ook de Zweedse schaatser Nils van der Poel, tweevoudig olympisch kampioen in Peking, verwees bij thuiskomst naar het Nazi-regime. "De Olympische Spelen betekenen veel. Het is een fantastisch sportevenement, waarmee je de wereld verenigt en waarbij landen elkaar ontmoeten. Maar de wereld verenigen is ook wat Hitler deed voordat hij Polen binnenviel en dat is ook wat Rusland deed voordat het Oekraïne binnenviel", stelde Van der Poel.

In Studio Peking gaat China-deskundige Li'ao Wang in op "de toneelstukjes die het land af en toe opvoert" voor de buitenwereld.

Het wordt ook wel omschreven als 'sportswashing'. Dat landen hun blazoen oppoetsen door middel van het organiseren van de Olympische Spelen.

Van der Poel noemt het verschrikkelijk, zoals China in zijn ogen de mensenrechten schendt. "Maar ik denk niet dat ik er verder te veel over moet zeggen, want we hebben nog een ploeg in China", laat ook hij zich enigszins censureren. "Ik vind het wel buitengewoon onverantwoord om het aan een land toe te wijzen dat de mensenrechten schendt, zoals daar duidelijk het geval is."

Een ander voorbeeld van censuur tijdens de Spelen, kwam van de Finse crosscountryskiester Katri Lylynperu. Zij deelde op haar sociale media beelden van een forse lekkage in het olympische dorp. Ze werd prompt door Chinese officials verzocht de post te verwijderen.

Sportkoepel NOC*NSF wist in de aanloop naar de Spelen al in welke omgeving Nederlandse sporters zouden presteren. Zoals technisch directeur Maurits Hendriks het verwoordde in januari: "De Spelen vinden plaats onder een bewind, binnen een cultuur die niet heel transparant en flexibel opereert."

Nederlandse sporters en personeel kregen bijvoorbeeld 'schone' mobiele telefoons en laptops mee, uit angst voor cyberspionage van de Chinese overheid.

Oproep aan Nederlandse sporters

Toch roept Kooy namens HRW de Nederlandse olympiërs op zich uit te spreken. "Het zou mooi zijn als ze er iets over zeggen en ze het niet alleen over hun sportprestaties hebben. Zoals Van der Poel heeft gedaan."

Een laatste doorn in het oog van HRW is dat het IOC zich maar niet uitspreekt over de kwestie. ''Ze zijn bezig hun eigen reputatie te vernietigen, zo zien wij dat. Het schijnt dat er in Peking een beeld van IOC-voorzitter Thomas Bach is gemaakt? Vanuit Chinees oogpunt verdient die man dat ook.''