Russen vragen Poetin in petitie om Tsjetsjeense leider te ontslaan

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

"Al 15 jaar leidt Ramzan Kadyrov de Tsjetsjeense Republiek. In die tijd veranderde hij de regio in een aparte staat binnen de Russische Federatie. Tsjetsjenië heeft zijn eigen regels, terwijl Russische wetten niet gerespecteerd worden". Zo begint een opvallende Russische burgerpetitie die sinds afgelopen zondag online staat. Voor een dergelijk initiatief is moed nodig, want zoiets publiceren of ondertekenen kan leiden tot arrestatie of straffen.

In de petitie wordt president Poetin opgeroepen om de Tsjetsjeense leider Kadyrov te ontslaan vanwege ernstige mensenrechtenschendingen. In twee dagen zijn al meer dan 150.000 handtekeningen verzameld.

Kadyrov regeert de islamitische regio Tsjetsjenië met harde hand. De afgelopen weken vestigde hij opnieuw de aandacht op zich. Hij bedreigde mensenrechtenactivisten en journalisten. Hij zou ze willen vermoorden en onthoofden. Een aantal van hen is Rusland ontvlucht.

Hoofden afhakken

Het begon vorige maand met de hardhandige arrestatie van Zarema Moesajeva, de moeder van de Tsjetsjeense mensenrechtenactivist Aboebakar Jangoelbajev. Ze werd eind januari door Tsjetsjeense veiligheidsdiensten opgepakt in de Russische stad Nizjni Novgorod en vervolgens met geweld meegenomen naar Tsjetsjenië. Daar staat haar tien jaar gevangenisstraf te wachten.

Een Tsjetsjeens lid van het Russische parlement dat nauwe banden met Kadyrov heeft, zei openlijk dat hij 'bloedwraak' op Jangoelbajev wil nemen en ook dat hij de hoofden van Jangoelbajevs familieleden wil afhakken. Hoge Tsjetsjeense functionarissen schaarden zich achter deze dreigementen, Jangoelbajevs vader en zus vluchtten daarop naar het buitenland.

Volgens Jangoelbajev zitten de autoriteiten achter zijn familie aan vanwege zijn kritiek op Kadyrov en de mensenrechtensituatie in Tsjetsjenië. Op het moment dat zijn moeder gearresteerd werd, zat hij zelf in Georgië, maar dat land is hij nu ontvlucht. Hij zou in de Georgische hoofdstad Tblisi een tijd door onbekenden zijn gevolgd.

"De achtervolgingen houden ongetwijfeld verband met de bedreigingen van Tsjetsjeense topfunctionarissen tegen mij en mijn familie", aldus Jangoelbajev tegen Radio Free Europe. "In het huidige Tsjetsjenië worden de rechten van slechts één persoon gerespecteerd en dat is Ramzan Kadyrov."

Handlangers van terroristen

Kadyrov zelf heeft alle landen opgeroepen om leden van de familie Jangoelbajev terug te sturen naar Tsjetsjenië. Hij zegt dat hen beschermen gelijkstaat aan "het steunen van terroristen". Hij voegde eraan toe dat hij "terroristen en hun handlangers altijd heeft vernietigd en dat altijd zal blijven doen".

Niet lang daarna begon Kadyrov kritische Russische journalisten van de onafhankelijke krant Novaja Gazeta en televisiezender Dozjd te bedreigen. Allen deden verslag van de arrestatie van Moesajeva en Kadyrovs bedreigingen. Kadyrov noemde hen "handlangers van de terroristen" en riep op tot strafrechtelijke vervolging van de journalisten.

Onderzoeksjournalist Jelena Milasjina van Novaja Gazeta vluchtte deze week op aandringen van de krant naar het buitenland. Ze deed door de jaren heen veel onthullingen over mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië. De krant en tv-zender Dozjd hebben een klacht ingediend bij de Russische onderzoekscommissie en een beroep gedaan op president Poetin om te helpen in deze situatie.

Deze week is daar de petitie bijgekomen. Inmiddels hebben een groot aantal journalisten, mensenrechtenactivisten en dus meer dan 150.000 Russische burgers Poetin gevraagd om Kadyrov te ontslaan.

"Deze petitie is bijzonder voor Rusland, want het is levensgevaarlijk om hem te publiceren of te ondertekenen. Wat je ziet is dat Russen zo boos zijn op wat er gebeurt dat ze dat willen riskeren", vertelt Artjom Sjitoechin, die de petitie zelf ook ondertekende.

Sjitoechin is een Russische mensenrechtenactivist die aan het hoofd stond van een lokale lhbtiq+-organisatie uit Stavropol, vlakbij Tsjetsjenië. Vanwege zijn activisme en seksuele geaardheid werd hij van de universiteit gestuurd. Daarna vluchtte hij naar Nederland.

Hij vertelt over een bevriende Tsjetsjeen die homoseksueel is en door zijn familie gedwongen werd met een vrouw te trouwen en een kind te krijgen. "Sinds eind 2021 krijg ik geen contact meer met hem. Ik maak me grote zorgen over zijn leven."

Handtekeningen van internettrollen

De vraag is of de petitie effect gaat hebben. Volgens Kremlin-woordvoerder Peskov is het verzoekschrift "frauduleus" en komen de handtekeningen van internettrollen. "Daarom zullen we de petitie niet gaan behandelen."

Poetin heeft Kadyrov vorige week woensdag nog op bezoek gehad. De doodsbedreigingen zijn daarbij niet ter sprake gekomen. Critici van het Kremlin zeggen dat Poetin een oogje dichtknijpt voor de misstanden en mensenrechtenschendingen; hij vertrouwt erop dat de voormalige rebellencommandant de afscheidingsbeweging in Tsjetsjenië en het geweld daar onder controle houdt.

Internationale en Russische mensenrechtenorganisaties beschuldigen Kadyrov al jaren van ernstige misdaden, waaronder ontvoeringen, martelingen, buitengerechtelijke executies en de vervolging van de lhbtiq+-gemeenschap. Sinds 2016 voert Kadyrov openlijk een campagne om "het bloed van de Tsjetsjeen te zuiveren" door lhbtiq+-ers op te sporen, te martelen en te vermoorden.