Vluchtelingen in 'Djokovic-hotel' wachten al negen jaar op vrijheid

• Meike Wijers

De Australian Open is afgelopen weekend afgesloten zonder Novak Djokovic. Hij moest de uitspraak over zijn visumaanvraag afwachten in het Park Hotel, waar vluchtelingen en asielzoekers worden vastgehouden. Nu het mediacircus rondom de tennisser voorbij is, hopen de achterblijvers dat de aandacht voor het strenge Australische immigratiebeleid niet verdwijnt.

Mehdi Ali (24) is een van hen. Hij vluchtte als tiener uit Iran waar hij als lid van een etnische minderheid gevaar liep. Sinds een paar maanden zit hij in hetzelfde gebouw als dat waar Djokovic een paar dagen doorbracht. Ineens kreeg hij berichten van vreemden die wilden weten hoe de omstandigheden er waren voor de beroemde tennisser.

"Ik was natuurlijk verbaasd toen ik hoorde dat Djokovic hier vastzat", zegt Ali. "Maar eerlijk gezegd was ik verbaasder toen ik op Nauru aankwam, en de tentenkampen zag." Ali was vijftien toen hij met hulp van een mensensmokkelaar per boot naar Australië kwam. Al negen jaar lang wordt hij vastgehouden door de Australische immigratiedienst waarvan zes jaar op het Pacifische eiland Nauru.

Hoewel de vluchtelingen en asielzoekers in een hotel vastzitten, zijn de omstandigheden allesbehalve comfortabel. De ramen kunnen niet open, mensen klagen over maden in het eten en ze hebben niets te doen. Maar voor Ali gaat het niet om de kwaliteit van de opvang. "Het probleem is dat we in detentie zitten, zonder te weten hoelang het nog duurt. Het is vernederend."

Afschrikwekkend voorbeeld

Het Australische immigratiesysteem staat internationaal bekend als zeer streng. Vooral vluchtelingen en asielzoekers die per boot proberen Down Under te komen, worden tegengehouden. Sinds 2013 geldt voor de Australische regering dat bootmigranten niet welkom zijn en dat zoveel mogelijk van hen tegengehouden worden.

De mensen die toch proberen met hulp van mensensmokkelaars per boot naar Australië te varen, worden onderschept en naar de afgelegen Pacifische eilanden Nauru en Manus gestuurd. Hier worden ze vaak jarenlang vastgehouden. Hun uitzichtloze situatie moet als afschrikwekkend voorbeeld dienen voor anderen.

De Koerdische vluchteling Farhad Bandesh zat acht jaar lang vast op verschillende locaties. Hij maakt muziek om zijn trauma's te verwerken, en om aandacht te vragen voor het lot van vluchtelingen die nog vastzitten:

Alison Battison is advocaat en staat Mehdi Ali en anderen in het Park Hotel juridisch bij. "In Australië kun je zonder reden voor lange tijd opgesloten worden", zegt ze. Volgens haar negeert Australië de internationale verdragen voor de rechten van de mens die het heeft ondertekend.

Het is Battison en andere mensenrechtenadvocaten de laatste jaren gelukt om meer dan zestig vluchtelingen uit detentie te halen. "Maar iedere keer als we een zaak winnen, weet de regering er onderuit te komen of veranderen ze de regelgeving. We moeten heel creatief zijn in het bedenken van nieuwe juridische argumenten om deze mensen vrij te krijgen", zegt ze.

De Koerdische Iraniër Farhad Bandesh (40) was een van de vluchtelingen die een jaar geleden onverwacht vrijgelaten werden. Acht jaar lang had hij vastgezeten op verschillende locaties. Zes jaar bracht hij door op Manuseiland in Papoea-Nieuw-Guinea. De Australische overheid betaalde de regering van Papoea-Nieuw-Guinea om daar vluchtelingen en asielzoekers vast te houden.

De omstandigheden op het eiland waren miserabel. Uiteindelijk werd de nederzetting in 2016 door de Hoge Raad van Papoea-Nieuw-Guinea illegaal verklaard. De Australische regering regelde dat de vluchtelingen een verblijfsvergunning konden krijgen van Papoea-Nieuw Guinea en besloot het kamp achter te laten. Water, elektriciteit, alles werd afgesloten. Maar er was veel weerstand onder de lokale bevolking jegens de vluchtelingen en er braken gevechten uit, waarbij meerdere doden vielen. "We werden totaal in de steek gelaten", zegt Bandesh over die periode. "We moesten regenwater opvangen om te kunnen drinken."

Dankzij een nieuwe wet in 2019 werd hij naar het Australische vasteland gebracht. De wet was bedoeld voor mensen die dringende medische hulp nodig hadden die ze niet konden krijgen op Manuseiland of Nauru. Bandesh zou in Australië onder meer behandeld worden voor posttraumatische stress, al zegt hij dat die behandeling er nooit van kwam. Hij bracht maanden door in een ander voormalig hotel, soortgelijk aan het Park Hotel. "Ik snap precies hoe deze mensen zich voelen", zegt hij terwijl hij opkijkt naar het gebouw.

Beperkte vrijheid

Tijdens zijn detentie speelde Bandesh gitaar en schilderde om de ervaringen te verwerken. Via zijn muziek en kunst kwam hij in contact met bekende Australische artiesten en mensenrechtenactivisten. Zijn onverwachte vrijlating op de dag van zijn 39ste verjaardag vergeet hij nooit meer. "Ik kreeg tien minuten om mijn spullen te pakken", zegt hij. "Toen ik de detentie verliet, stonden mijn Australische vrienden op me te wachten."

Toch is hij zijn toekomst in Australië niet zeker. De vluchtelingen die vrijgelaten worden krijgen een tijdelijk visum met veel beperkingen. Mensen mogen vaak niet werken of studeren.

Ondanks internationale kritiek steunen veel Australiërs dit strenge beleid. Opeenvolgende regeringen benadrukten dat het tegenhouden van bootmigranten levens redt en dat de mensen die vastgehouden worden een gevaar vormen voor de samenleving.

De huidige premier Scott Morrison speelde als toenmalige immigratieminister een belangrijke rol bij het vaststellen van het beleid. "Sterke grenzen zijn van fundamenteel belang voor de Australische manier van leven", herhaalde hij toen Djokovic het land werd uitgezet. Onlangs trok hij in twijfel of de mensen in het Park Hotel wel oprechte vluchtelingen zijn. Dat is onzin, zegt Battison. "Deze mensen hebben geen misdaad begaan. Het is volstrekt legaal om asiel te zoeken."

Sinds Djokovic is vertrokken, is het een stuk rustiger op straat voor het Park Hotel. Toch komen nog dagelijks mensenrechtenactivisten hier samen om te demonstreren. Ze laten leuzen achter op de muren en de stoep, zoals 'dit is een gevangenis', en 'bevrijd de vluchtelingen'. Ook Bandesh sluit zich regelmatig bij hen aan. "Deze mensen zitten al jaren vast zonder reden. Ik wil dat ze vrij zijn, net als ik."