Presidentsverkiezingen in Italië: verandert premier ‘Supermario’ Draghi van baan?

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Al weken wordt er in de Italiaanse pers uitgebreid op voorbeschouwd: wie wordt de nieuwe Presidente della Repubblica? Morgen begint in de Senaat de verkiezing die een opvolger moet opleveren voor de 80-jarige Sergio Mattarella, wiens mandaat begin februari afloopt.

Het presidentschap mag dan wel een grotendeels ceremoniële functie zijn, toch heeft de president veel invloed. De bewoner van het Palazzo del Quirinale, het presidentieel paleis in Rome, moet de politieke stabiliteit garanderen en erop toezien dat de grondwet wordt nageleefd. In de praktijk stelt de president de premier aan en kan hij of zij tijdens een politieke crisis besluiten om al dan niet verkiezingen uit te schrijven.

Wie zijn de kandidaten?

Een officiële kandidatenlijst is er niet; volgens de grondwet is iedere Italiaan ouder dan 50 in principe verkiesbaar. Maar de lijst met politici die geschikt worden geacht is beperkt.

Een ding is zeker: Silvio Berlusconi wordt het niet. De 85-jarige oud-premier had zich kandidaat gesteld namens de rechtse partijen, maar besloot zich gisteravond terug te trekken. Naar eigen zeggen had hij wel genoeg stemmen verzameld, maar wil hij met zijn stap naar achteren "het landsbelang dienen".

Van alle namen die worden genoemd klinkt het vaakst die van huidig premier Mario Draghi. De 74-jarige oud-bankier, die volgens velen als voorzitter van de Europese Centrale Bank de euro redde, heeft inmiddels bewezen dat hij ook in het binnenland partijen kan verenigen die elkaar normalerwijs op de kast jagen.

"Ik heb geen specifieke ambities in de ene of de andere richting", zei Draghi op een persconferentie eind vorig jaar. "Ik ben maar een man, een opa zo u wil, in dienst van de instituties." Goede verstaanders begrepen daaruit dat Draghi wel openstaat voor een carrière-switch.

President Draghi

De mogelijkheid van Draghi in het Quirinaal stelt de partijen voor een dilemma: als hij president wordt, moet hij aftreden als premier.

Dat aftreden komt op een kwetsbaar moment: Italië wil de komende jaren meer dan 200 miljard uitgeven uit het Europese corona-herstelfonds, en is volop bezig met de hervormingen die daar tegenover moeten staan. De vrees bestaat dat, zonder een leider met Draghi's statuur, de regering vervroegd valt en die hervormingen in gevaar komen.

Giovanni Orsina, politicoloog aan de Luiss-universiteit in Rome, vindt dat overdreven. "Draghi is een bijzondere persoon, met opmerkelijke capaciteiten", zegt hij. "Maar we praten over een plan van honderden miljarden euro's, dat grotendeels geïmplementeerd wordt door lagere overheden. Het is niet zo dat als Draghi er is, alles goed gaat, en als Draghi er niet is, alles verkeerd gaat."

Volgens Orsina zijn problemen bij de uitvoering van het herstelplan sowieso te verwachten, of Draghi nu premier is of niet. "In 2023 zijn er nieuwe verkiezingen. Na de presidentsverkiezingen komt de regering hoe dan ook in de pre-verkiezingsfase, en wordt het moeilijker om hervormingen door te voeren. Het deel van het corona-herstelplan dat afhangt van dure, diepgaande hervormingen, krijgt zelfs Draghi dan niet meer voor elkaar."

Onmogelijk te voorspellen

Ook al lijkt hij de grootste kanshebber, het is allesbehalve zeker dat Draghi daadwerkelijk gekozen wordt. Een aantal partijen blijft erbij dat ze hem liever nog een jaar als premier zien, dan zeven jaar als president.

Sommige partijen zien meer heil in een tweede termijn voor Sergio Mattarella, al heeft die duidelijk gemaakt daar geen zin in te hebben. Anderen voelen meer voor een vrouw in het Quiniaal, zoals senaatsvoorzitter Elisabetta Casellati of minister van Justitie Marta Cartabia.

Zoals wel vaker in de Italiaanse politiek is onmogelijk te voorspellen wie uiteindelijk aan het langste eind trekt.