Het trauma van Sotsji: 'Moet ik me verontschuldigen voor goud?' 

"Ik gooide mijn been naar voren met alles wat ik had. Dan is het zoeken naar dat scorebord en daar stond die 1 op. Mijn coach Jac Orie ging uit z'n plaat. Dit was het moment waar ik altijd stiekem van gedroomd had. Olympisch kampioen, dit was die grote prijs."

Jan Smeekens kan de eerste momenten na zijn olympische race in Sotsji nog goed voor de geest halen. De eerste momenten waarop hij denkt goud te winnen.

"En ik zag mijn familie helemaal uit hun dak gaan. Koning Willem-Alexander en koningin Maxima stonden met shawltjes bij de boarding te schreeuwen. Dat was heel bijzonder."

Acht jaar later gaat Smeekens, samen met de uiteindelijke winnaar Michel Mulder, in Andere Tijden Sport terug naar dit opmerkelijke moment in de Nederlandse schaatsgeschiedenis.

"En toen zag Jac het staan", vervolgt Smeekens. "Dat ik zilver had gewonnen. Hij zei: Jan, het is niet wat je denkt... Toen zakte het ijs onder mijn voeten vandaan. Het was heel onwerkelijk. Ik snapte het niet. Ik geloofde het niet. Het stond er toch?"

Pijnlijke fractie

De tijd van Michel Mulder bleek gecorrigeerd te zijn. Waardoor niet Smeekens, maar Mulder de olympisch kampioen bleek op de kortste sprintafstand. Het verschil tussen goud en zilver? Twaalf duizendsten van een seconde. In cijfers: 0,012. De meest pijnlijke fractie van een seconde in de geschiedenis van de schaatssport.

De pijn van dat moment, de pijn van die gebeurtenis, is acht jaar later bij beiden nog aanwezig. Ze hebben het een plek moeten geven om verder te kunnen. Zowel qua sportieve carrière als qua mentale gezondheid.

Smeekens worstelde er lang mee. "Ik was niet echt een leuke versie van mezelf. De kleine Jan uit Raalte, die gewoon iets wilde bereiken, die iets wilde winnen, die was gewoon verdwenen. Ik was bang om te verliezen."

Psychiater

Hij kreeg van zijn zus het advies om naar een psychiater te gaan. Iemand die gespecialiseerd is in traumaverwerking. "Dat wilde ik niet. Ik dacht: ik heb zilver. Er is toch niemand onder een trein gekomen? Moet dit nu?"

Hij deed het toch. "Ik moest gaan vertellen over het meest pijnlijke moment dat in mijn hoofd zat. Toen praatte ik er voor het eerst over en de tranen liepen over mijn wangen."

Ook bij Mulder was er pijn. "Dat gun je niemand", verwijst hij naar wat Smeekens overkwam. "Ik voelde die pijn ook wel. Die gouden medaille, het is het mooiste moment in mijn carrière geweest, maar het moment was dusdanig apart dat het niet iets is wat ik vaak teruggekeken heb."

Mulder won na de Spelen van 2014 geen wedstrijd meer. Hij voelde zich vaak opgelaten. Hij stopte begin 2020 met schaatsen.

"Soms vind ik het vervelend. Heb ik het gevoel dat ik me moet verontschuldigen. Maar volgens mij heb ik het wel echt verdiend. Ik was wel de beste die dag."

Smeekens won na de Spelen van Sotsji in 2017 bij de WK afstanden nog de wereldtitel op de 500 meter, als eerste Nederlander ooit. Hij stopte in maart 2020 met schaatsen.

Hij vult Mulder aan. "Of je je moet verontschuldigen? Nee, er kan er maar beter iemand wel lol aan beleven. En uiteindelijk is dat boek echt wel gesloten. En ben ik trots op die zilveren medaille. En dat we met Nederland één, twee en drie hadden."