130 jaar geleden werd in Nederland de eerste penalty genomen - en die ging naast

Precies 130 jaar geleden werd de eerste penalty van Nederland genomen, en die werd gemist: na een overtreding van de thuisploeg, de nog altijd bestaande Haagsche Voetbal Vereniging (HVV), mocht een speler van de eveneens nog bestaande Haarlemsche Football Club (HFC) zich op 8 november 1891 opmaken voor deze historische trap.

"Dat was Pim Mulier", memoreert sporthistoricus Jurryt van de Vooren. Mulier was de befaamde sportpionier die de eerste voetbalclub van Nederland oprichtte en ook onder meer het initiatief nam voor de Elfstedentocht.

"Hij vond zichzelf zó belangrijk dat hij 'm per se wilde nemen. Zijn teamgenoten zagen dat niet zo zitten, want hij had niet de beste traptechniek. Maar hij was er wel ijdel genoeg voor, want dan was hij in ieder geval de eerste."

Het resultaat: de eerste strafschop van Nederland "snorde een paar meter langs den linkerpaal", zoals een paar dagen later te lezen was in het verslag van tijdschrift Nederlandsche Sport.

Hele team op de doellijn

Voetbal werd toen al enkele decennia gespeeld in Europa, maar de strafschop was een bedenksel van de Ierse doelman William McCrum, vertelt Van de Vooren. "Hij zag in dat de regels niet eerlijk waren: het was toen gebruikelijk om een vrije trap te geven na een overtreding dicht bij de goal, maar dan mocht de verdedigende ploeg wel in zijn geheel op de doellijn gaan staan. Daardoor werd er praktisch bijna nooit gescoord." Met andere woorden: het loonde om onbeschaamd overtredingen te maken als er bijna gescoord werd.

Het voorstel van McCrum voor een 'penalty kick', één speler tegenover de doelman, werd door de Britse voetbalbond overgenomen en in juni 1891 werd de eerste strafschop ter wereld genomen, in de wedstrijd Airdrieonians Airdriehill-Royal Albert. Enkele maanden later was de regel ook in Nederland ingevoerd: die voorzag blijkbaar ook in het Nederlandse voetbal in een behoefte.

Het veld zag er toen nog wel anders uit dan nu, legt Van de Vooren uit. In het begin was er nog geen penaltystip, je mocht zelf een plek kiezen die 'twelve yards' vanaf het doel lag, ongeveer 11 meter.

Rond 1900 was er in het Britse voetbal een veld in gebruik dat heel anders was dan het er nu uitziet, zo zocht Van de Vooren uit voor een artikel op sportgeschiedenis.nl. Het strafschopgebied had de vorm van twee halve cirkels voor de goal, en de penalty mocht genomen worden vanaf elk punt op de 'twelve yard line':

"Het is onzeker of dit veld ooit in Nederland in gebruik is geweest", zegt Van de Vooren, "maar wat we wel weten is dat er in 1905 een nieuw veld was ontworpen, dat ook in Nederland werd ingevoerd. Toen was namelijk de FIFA opgericht, de internationale voetbalbond, en was het dus nodig geworden om wereldwijd dezelfde veldindeling te gebruiken." Dat veld, met de middencirkel, het strafschopgebied en de penaltystip, is het veld dat nu nog steeds bestaat.

Is er na 1891 ooit overwogen om de penalty weer af te schaffen? "Nee, en hij wordt alleen maar belangrijker", zegt Van de Vooren. "Tot ongeveer 50 jaar geleden was het best gebruikelijk dat als een wedstrijd eindigde in een gelijkspel, die wedstrijd gewoon overnieuw werd gespeeld. Desnoods twee keer. Daar namen de ploegen de tijd voor. Maar tegenwoordig zit je met uitzendrechten en duurbetaalde reclames: de wedstrijd moet dus op de avond zélf beslist worden, want dan kunnen die reclameblokken de lucht in."

Een bloemlezing uit 130 jaar aan memorabele strafschoppen: