'Vooral hoge inkomens profiteren van compensatie gasnota'

De beslissing om 2,7 miljard euro uit te trekken om de hogere energierekening van consumenten door de sterk stijgende gasprijs te compenseren, is een overhaaste, menen experts. Ze voorzien dat juist hoge inkomens van deze regeling zullen profiteren.

Met het geld wordt onder meer de energiebelasting verlaagd en een klein deel, 150 miljoen, is bedoeld voor het isoleren van woningen. Het budgetinstituut Nibud is te spreken over de stap van het kabinet. "We vinden het hartstikke goed er zo snel wordt gereageerd", zegt een woordvoerder. "Maar we moeten nog zien of het ook genoeg is voor de mensen die straks 900 euro meer moeten gaan betalen." Het kabinet verwacht dat door de regeling huishoudens gemiddeld zo'n 400 euro besparen.

Ook Peter Mulder, onderzoeker Energy Studies bij TNO, snapt heel goed dat het kabinet met de compensatie komt. "Dit is in deze situatie misschien wel het beste wat het kabinet kan doen. Mensen met betalingsproblemen zijn hiermee op korte termijn geholpen."

Geld bij de verkeerde huishoudens

Maar volgens Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING, is dat juist waar deze maatregel niet in slaagt. De compensatie geldt namelijk voor iedereen, ongeacht het inkomen.

"Dat er nu wordt gekozen voor een generieke maatregel, zal betekenen dat ook huishoudens met hoge inkomens hier vooral van profiteren, terwijl die er juist tijdens de coronacrisis qua spaargeld op vooruit zijn gegaan."

Het kabinet heeft wel nagedacht over compensatieregelingen die vooral bij de huishoudens met lagere inkomens terecht zouden komen. "Juist omdat we hebben gekozen voor een brede maatregel zal een deel ook bij mensen terechtkomen die het niet nodig hebben", zegt demissionair minister Yesilgöz. "Maar het moest goed en snel uitvoerbaar zijn, een ingewikkelder maatregel kost te veel tijd."

Volgens Blom waren er wel mogelijkheden. "95 procent van het geld gaat waar het niet naar toe moet. Als je bijvoorbeeld iets had gedaan voor lagere inkomens was het al beter geweest. Het gaat om zo'n kleine groep ten opzichte van het hele bedrag. Zelfs met hele hoge uitvoeringskosten was het beter terecht gekomen dan als je het generiek doet."

Verduurzamingsprikkel weggenomen

Econoom Pieter Gautier, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, noemt de maatregel "onhandig en geldverspilling", als het geld niet terechtkomt bij de huishoudens die het vooral nodig hebben. Daarbij ziet hij nog een bijeffect. "Met deze compensatiemaatregel wordt de prikkel om energie te besparen weggehaald, door te isoleren en of kleiner te gaan wonen. Als de energieprijs hoog blijft of nog verder stijgt, blijf je als overheid bezig met compenseren."

Mulder van TNO meent ook dat het volledige bedrag beter gestoken had kunnen worden in het isoleren van huizen. "Met dat bedrag had je veel huizen kunnen isoleren, en dus een aanzienlijk deel van de energiearmoede kunnen wegnemen."

'Hou het hoofd koel'

De overheid blijft in de reflex zitten van compensatie en kosten opvangen, zoals tijdens de coronacrisis, observeert Blom. "Als econoom zeg ik daarvan dat je dit type beleid alleen moet doen als het anders een heel groot domino-effect als gevolg heeft. En dat is in dit geval niet zo."

Daarom pleit ze ervoor dat het kabinet de compensatie opnieuw in overweging neemt. "Kijk eerst of die gasprijzen zo hoog blijven, voor april en maart is de verwachte prijs al stukken lager. En neem tot zeker het einde van het jaar de tijd om tot een meer gerichte aanpak te komen. Na 1 januari gaat 44 procent van de huishoudens pas merken wat het voor hen betekent, wanneer ze een nieuw energiecontract moeten afsluiten", zegt Blom.