Beledigende reacties online: wie is er verantwoordelijk?

Wie is er verantwoordelijk voor lasterende reacties die onder nieuwsberichten worden geplaatst? Volgens het Hooggerechtshof in Australië zijn dat de mediabedrijven. Gisteren oordeelde het hof dat kranten en televisiezenders, doordat ze gebruik maken van Facebook, de uitgever zijn van de geplaatste reacties.

Geldt dat ook voor Nederland, waar dagelijks veel publiek gebruik maakt van de mogelijkheid om reacties te plaatsen onder artikelen?

"Er is een wezenlijk verschil tussen Australië en Europa", zegt ICT-jurist Arnold Engelfriet. "Europa heeft sinds 2000 regels die bepalen dat je niet aansprakelijk bent voor wat mensen op je site doen. Je hoeft pas in te grijpen als je op de hoogte bent gesteld en bent aansprakelijk als je nalaat de reactie te onderzoeken en die, indien nodig, weg te halen."

Zolang niemand klaagt, is een bedrijf dus niet verplicht om reacties op de sites te screenen en bij te houden, aldus Engelfriet. "Maar als je dat nalaat, krijg je veel digitaal onkruid en een online omgeving waar mensen zich niet prettig voelen."

Heftige reacties

Via een andere weg kan een mediabedrijf alsnog op het matje worden geroepen bij beledigende reacties op de site, zegt de jurist.

"Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft meermaals gezegd dat, als je weet dat bij publicatie over bepaalde onderwerpen discutabele of heftige reacties kunnen komen, er een moderatieplicht is. Want in zo'n situatie weet je bij voorbaat dat mensen leeglopen."

Binnen Nederland en Europa woedt al lange tijd een discussie over wat er wel en niet moet kunnen op websites. Zo hebben een aantal nieuwsmedia besloten geen anonieme reacties meer onder artikelen te plaatsen. "Maar ook dat kan een probleem geven, omdat iemands naam en toenaam dan bekend is", zegt Neal Walenkamp, advocaat ICT & Privacyrecht.

"Het is een voortdurend speelveld tussen twee grondrechten: het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht om niet in je goede naam aangetast te worden. Als je iets zegt dat dermate beledigend is, dan kan die eerste vrijheid worden ingeperkt."

Censuur

Het verwijderen van online berichten kan worden gezien als partijdig, censuur en beïnvloeding, stempels waar onafhankelijke nieuwsmedia liever niet mee geassocieerd worden, zegt Engelfriet. "En het dempt de discussie."

Volgens Engelfriet en Walenkamp is het onmogelijk om alle berichten handmatig te screenen. "Menselijke moderatoren zijn heel duur en zitten binnen de kortste keren met PTSS thuis, zoveel bagger krijgen ze te zien."

Een tussenvorm is het filteren op trefwoorden en het gebruik van kunstmatige intelligentie. "Daar wordt heel veel in geïnvesteerd, maar dat is ingewikkeld en biedt geen garanties, omdat een woord vaak in een bepaalde context, bijvoorbeeld historisch of racistisch wordt gebruikt."

Elk bedrijf zou er goed aan doen om over het moderatiebeleid na te denken, ook als daar geen regelgeving achter zit, zegt Engelfriet.

"Je moet weten wat je wilt toelaten en of je daar bovenop gaat zitten. Je pagina gaat ontzettend achteruit als er heel veel negatief commentaar op komt te staan. Als je netjes modereert, dus auteursrechtenbreuk, smaad en dat soort dingen voorkomt, hoef je nergens bang voor te zijn."