SCP: inburgering statushouders belemmerd door te lang verblijf in asielopvang
Langdurig verblijf in een asielzoekerscentrum belemmert een snelle inburgering. Hoe langer de opvang duurt, hoe ongunstiger dat is voor de mentale gezondheid, de beheersing van het Nederlands en vooral de arbeidsmarktpositie van statushouders. Dat constateert het Sociaal en Cultureel Planbureau in een langjarig onderzoek naar de positie en leefsituatie van statushouders die zich sinds 2014 in Nederland hebben gevestigd.
In 2014 en 2015 kwamen er plotseling zoveel asielzoekers naar Nederland en Europa, met name uit Syrië en Eritrea, dat er werd gesproken van een vluchtelingencrisis. Het toenmalige kabinet van VVD en PvdA besloot deze mensen te laten volgen, gedurende een langere periode, om te zien hoe ze integreren in de Nederlandse samenleving. Een van de betrokken onderzoeksinstellingen is het SCP, dat vandaag zijn eindrapport publiceert.
Het belangrijkste punt dat het SCP maakt is dat om succesvol in Nederland te zijn, een snelle inburgering noodzakelijk is. En juist dat is een probleem door lange wachttijden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en door de beperkte mogelijkheden om een eigen huis te krijgen.
De mensen die in 2014 naar Nederland kwamen kregen sneller een plek in de samenleving dan de mensen die hier later kwamen. Asielzoekers die in 2014 een asielvergunning kregen hebben daar gemiddeld 110 dagen op moeten wachten. Bij statushouders die in 2019 hun vergunning kregen is die wachttijd opgelopen naar gemiddeld 208 dagen.
Belangrijk struikelblok
Ook als ze een verblijfsvergunning hebben moeten statushouders vaak nog een tijd in de opvang blijven voordat ze naar een woning kunnen verhuizen. Dat geldt op dit moment voor meer dan 11.000 mensen. Door de krappe woningmarkt is er voor hen geen huis te vinden.
Het tekort aan sociale huurwoningen is een ander belangrijk struikelblok voor de statushouders. Ook tijdens de vluchtelingencrisis was er een tekort aan woonruimte, maar dat is toen tijdelijk opgelost met de ombouw van scholen en kantoren. Het lijkt het SCP bijna onontkoombaar dat nu weer te doen. Zo kan de druk op toch al verhitte lokale woningmarkt worden beperkt.
Een andere voorlopige oplossing kan volgens het SCP een verlengde vorm van asielopvang zijn, de zogenaamde Tussenvoorziening. In zo'n tussenvoorziening wonen meerdere statushouders in een woonruimte. Zij wachten daar dan op een reguliere woning.
Nieuwe inburgeringswet
Het SCP adviseert het kabinet en gemeenten om al in de asielopvang met het integratieproces te beginnen. Niet alleen statushouders zouden daar gebruik van moeten kunnen maken, ook kansrijke asielzoekers.
Die mogen nu maar een beperkt aantal uren per week Nederlandse les volgen. Er is vertrouwen in de nieuwe inburgeringswet die volgend jaar ingaat. Die geeft gemeenten de mogelijkheid om al in de asielzoekerscentra kennis te maken met de nieuwe inwoner, waardoor er meer maatwerk geleverd kan worden.
Volgens de onderzoekers van het SCP krijgen statushouders een betere start als er in de opvang al een structureel aanbod is van taallessen en vrijwilligerswerk. Ook moeten er meer mogelijkheden komen om in die opvangperiode betaald werk te doen. Dat zou kunnen in sectoren met een tekort aan personeel.
Kleine en tijdelijke banen
Een vergelijking met andere Europese landen is lastig, vindt het SCP, maar er kan wel worden gezegd dat statushouders in de eerste jaren van hun verblijf in Nederland weinig werken. De mensen die zijn gaan werken hebben vooral kleine en tijdelijke banen.
Ook lijkt er minder urgentie te zijn om statushouders aan werk te helpen. Verschillende lokale initiatieven zijn inmiddels beëindigd. De coronacrisis speelt hierin ook een rol. Vanwege corona is de uitvoering van specifieke programma's lastiger, lopen ze vertraging op of zijn ze uitgesteld of stopgezet.
Onderzoeker bij het SCP Jaco Dagevos, ook bijzonder hoogleraar integratie en migratie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, ziet met lede ogen dat de Afghaanse tolken die naar Nederland zijn gehaald nu in een tijdelijk paviljoen in Heumensoord bij Nijmegen worden ondergebracht. "Het doet denken aan de noodopvang in 2015", roept hij in herinnering. "En uit ons onderzoek is gebleken dat juist de mensen die vaak zijn verhuisd meer moeite hadden met inburgeren."