Monument voor Radio Kootwijk onthuld
Bij Radio Kootwijk, bij Apeldoorn, is vanmiddag een herdenkingsbord onthuld voor het baanbrekende sterrenkundige werk dat daar vroeger is verricht.
Het is vandaag precies zestig jaar geleden dat een schotel van het zenderpark voor het eerst in Nederland radiostraling van waterstofwolken uit de Melkweg detecteerde. Dat leidde twee jaar later tot het maken van de eerste kaart ooit van de Melkweg. Die kaart leverde de Nederlandse sterrenkunde wereldwijd faam op.
Radarschotels
Radio Kootwijk werd vroeger gebruikt voor wereldwijd radioverkeer, onder meer met de Nederlandse Koloniën. Er was vaak storing onder invloed van de ionosfeer (de bovenste laag van de atmosfeer) en de zon. De toenmalige directeur van de PTT, ir. De Voogt, wilde onderzoeken waardoor die storing precies werd veroorzaakt. Hij kwam op het idee om de oude Duitse Würzburg radarschotels hiervoor in te zetten.
Die schotels stonden in de duinen weg te roesten, nadat ze in de oorlog langs de kust waren gebruikt om vijandelijke vliegtuigen op te sporen. In 1948 werd een aantal van de schotels verhuisd naar de Turfberg in Kootwijk.
Tegelijkertijd was prof. Jan Hendrik Oort van de Sterrenwacht Leiden op zoek naar een manier om onderzoek te doen naar radiostraling uit de Melkweg. Iets wat in die tijd geheel nieuw was. Hij wilde zelf een schotel bouwen, maar kreeg daarvoor in het naoorlogse Nederland geen geld bij elkaar. Ir. De Vogt stelde toen één van de Kootwijkse schotels beschikbaar.
Doorbraak
Op 11 mei 1951 werd in Kootwijk voor het eerst radiostraling uit de Melkweg gedetecteerd. Helaas net geen wereldwijde primeur, want Amerikaanse sterrenkundigen was het anderhalve maand eerder al gelukt om dit soort straling te detecteren. Maar toch was deze meting van groot belang voor de toekomst van de Nederlandse radiosterrenkunde, want hij was het begin van een grote doorbraak.
In 1953 slaagden de Nederlandse sterrenkundigen erin de allereerste plattegrond van het Melkwegstelsel te maken, waarop de spiraalstructuur goed kon worden vastgesteld. Dat was een grote stap voorwaarts voor het begrip van de plaats van de planeet Aarde in het heelal.
In 1955 volgde een tweede, meer gedetailleerde kaart. Vanaf 1956 werd het radiosterrenkundig onderzoek voortgezet in Dwingeloo en Westerbork en groeide de Nederlandse radiosterrenkunde uit tot wereldniveau.
Het herinneringspaneel staat op de plek op de Turfberg waar de radioschotel vroeger stond. Het monument staat midden in de natuur en is alleen bereikbaar voor wandelaars.