Nieuwe wet na schandalen in Frans anatomisch centrum
Het Franse parlement heeft een wet aangenomen waarin, voor het eerst sinds 1887, nieuwe regels zijn opgesteld voor de omgang met stoffelijke overschotten. "Het is duidelijk geworden dat de regels en wetgeving op dit moment tekortschieten", zei minister van hoger onderwijs Frédérique Vidal.
Ze doelt daarmee op een schandaal rond het anatomische centrum van de Universiteit van Parijs. Door klokkenluiders is onthuld dat in dat centrum jarenlang wantoestanden heersten. Het gaat om het Centre du Don des Corps (CDC), waar jaarlijks honderden stoffelijke overschotten binnenkwamen van mensen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap stelden.
Een van die klokkenluiders is Dominique Hordé, oud-bestuurder van het CDC. "Toen ik er in 2016 begon kreeg ik meteen al te horen dat er muizen liepen. Mijn medewerkers vertelden dat de muizen de lichamen opaten", vertelt ze. "Daarna kwamen de vliegen. En daarna bleek dat er ook wormen in de lichamen zaten."
Hordé nam foto's en alarmeerde haar superieuren, maar kreeg nul op het rekest. "Ik weet nog dat een universiteitsbestuurder zei: ik wil de foto's niet eens zien."
Horrorbeelden
Ze heeft een dossier aangelegd met mapjes en zelfgemaakte foto's. Het is een gruwelijke serie vol horrorbeelden, die duidelijk maakt dat de lichamen zonder enig respect werden behandeld. "Ze werden kriskras over elkaar gelegd."
Hordé pakt een foto van de kleine vriesruimte in het anatomisch centrum. Daar liggen zakken en lichaamsdelen rommelig boven op elkaar gestapeld, bijna tot het plafond. "Het waren hoofden, armen en benen, gewoon op een hoop gegooid. Medewerkers moesten op die berg van armen en benen klimmen, als ze een lichaamsdeel nodig hadden dat bovenop lag."
Ze vertelt dat de elektriciteit vaak uitviel, dat apparatuur niet goed werkte en dat deuren van koel- en vriescellen stuk en verroest waren en soms niet meer dicht konden. Met alle gevolgen van dien voor de stoffelijke overschotten die niet meer gekoeld werden.
"Er kwam nauwelijks geld, er werd nauwelijks iets gerepareerd. Ik kreeg wel een drempel: die konden we bij de deur plaatsen om de muizen tegen te houden, werd ons gezegd."
Hordé vertrok in 2018 bij het centrum, toen er niks veranderde en niemand haar klachten serieus nam. Een jaar geleden verscheen een officieel rapport waarin werd gesteld dat het personeel van het anatomisch centrum "jarenlang ethisch ernstig tekortschoot".
Het CDC werd gesloten en justitie startte een onderzoek. Inmiddels is de Universiteit van Parijs officieel aangeklaagd, evenals een voormalig bestuursvoorzitter en twee medewerkers van het CDC. Bij een van de medewerkers werden thuis botten, schedels, tanden en sieraden gevonden, afkomstig uit het CDC, meldde de Franse pers. De verdachte zou lichaamsdelen hebben verkocht op de zwarte markt.
Lichamen doorverkocht
Begin dit jaar waren er opnieuw onthullingen. Uit onderzoek in opdracht van de overheid bleek dat stoffelijke overschotten in het CDC door het centrum werden doorverkocht aan autofabrikanten. Die gebruikten de lichamen voor crash tests.
"Wij als families en nabestaanden wisten daar niets van. Er is dus geld verdiend met de lichamen van onze ouders", zegt nabestaande Jean-Jacques Guinchard. "Dat er commerciële motieven meespeelden is al choquerend. Maar dan ook nog het feit dat hun lichamen in een auto werden gezet om tegen een muur te rijden."
Gerechtigheid
De vader en moeder van Guinchard overleden in 2015 en 2017 en stelden beiden hun lichaam ter beschikking van het CDC. "Dat was een nobele daad. Je hoopt van nut te kunnen zijn na je dood." Hij zegt niet te willen nadenken over wat er écht met de lichamen is gebeurd. "Ik heb later alleen nog een brief gekregen waarin staat waar de resten van mijn vader zijn begraven. Over mijn moeder en haar resten heb ik nooit meer iets gehoord."
Hij besloot met een andere nabestaande een belangenvereniging op te richten.
"We willen gerechtigheid, vanzelfsprekend. Maar we willen ook dat er maatregelen komen om herhaling te voorkomen." De nieuwe wet met nieuwe regels kent hij. "Wij hebben de regering daarover geadviseerd. Op papier is het nu goed geregeld. Maar het is afwachten hoe het straks in de praktijk zal gaan."
Zo'n 170 families hebben inmiddels een aanklacht ingediend, vanwege de manier waarop de lichamen van hun familieleden in het CDC zijn behandeld. Een rechtszaak laat, gezien de omvang van het justitieel onderzoek, nog op zich wachten: die wordt op zijn vroegst in 2023 verwacht.