PBL: kosten van broeikasuitstoot niet eerlijk verdeeld, huishoudens betalen te veel

Burgers en mkb-bedrijven betalen te veel energiebelasting in verhouding tot de klimaatschade die ze aanrichten. De zware industrie en lucht- en scheepvaart betalen juist te weinig, concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Voor een belangrijk deel van de uitstoot in de landbouwsector ontbreekt een CO2-prijs volledig.

Het PBL bekeek wie precies voor welke broeikasgasuitstoot betaalt, hoeveel dat is en of de betaalde prijs in verhouding staat tot de aangerichte klimaatschade. Belastingen voor wegverkeer zijn door de accijnzen wel voldoende om klimaatschade te compenseren. Hetzelfde geldt voor de belasting op gas dat wordt verbruikt in huizen en bedrijfspanden. Alleen de allergrootste verbruikers betalen daar volgens het PBL te weinig.

'Pas energiebelasting aan'

De energiebelasting op elektriciteit en gas is in Nederland zo opgebouwd dat kleine verbruikers relatief meer betalen dan grootverbruikers. Er zijn verschillende schijven. In het geval van elektriciteit is de milieuschade in de derde en vierde schijf vele malen groter dan door belastingen wordt goedgemaakt. Dat zijn de schijven waar grootverbruikers onder vallen. In de eerste en tweede schijf is de belasting juist te hoog in verhouding tot klimaatschade, ziet het PBL. In die schijven vallen huishoudens en veel mkb'ers.

Daar komt bij dat de ODE-belasting (Opslag Duurzame Energie- en klimaattransitie) voor het overgrote deel voor de rekening komt van verbruikers in de eerste twee schijven. De opbrengst van deze opslag is bedoeld om de energietransitie te financieren.

Een grote coalitie van mkb-brancheorganisaties schreef hierover al een brief aan informateur Mariëtte Hamer. Ze vinden de huidige opzet onrechtvaardig. Uit cijfers van statistiekbureau Eurostat bleek ook al eerder dat in Nederland huishoudens relatief veel energiebelasting betalen. En Milieudefensie concludeerde vorig jaar dat het mkb een grotere bijdrage levert aan de verduurzaming van de industrie dan grootverbruikers.

Ook het PBL ziet "alle reden" om de energiebelasting op elektriciteit tegen het licht te houden. Niet alleen omdat de kosten ongelijk verdeeld zijn. "De huidige vormgeving wordt een steeds grotere sta-in-de-weg voor de energietransitie", zegt het planbureau. Voor de energiebelasting maakt het namelijk niet uit of elektriciteit is opgewekt door windmolens of in een kolencentrale. "Daardoor gaat er geen prikkel vanuit om méér elektriciteit hernieuwbaar op te wekken."

Europese plannen

De Europese CO2-prijs is nog niet hoog genoeg, maar wel erg belangrijk in het beprijzen van CO2, ziet het PBL. Komende woensdag presenteert Eurocommissaris Timmermans plannen die de regels rondom de zogeheten emissiehandel aanscherpen. Dan wordt ook bekend welke sectoren zich moeten opmaken voor nieuwe belastingen.

Zo lekte al uit dat de Europese Commissie werkt aan een belasting op kerosine per 2023. Ook de scheepvaart moet zich gaan voorbereiden op een nieuwe heffing, waarbij het gaat om bunkerolie. De Europese landbouwsector lijkt de dans vooralsnog te ontspringen.