Nachtwacht tijdelijk te zien 'zoals Rembrandt hem had bedoeld'
De Nachtwacht is komende maanden voor het eerst in ruim driehonderd jaar in zijn originele formaat te zien. Het Rijksmuseum heeft een reconstructie gemaakt van de repen die in het verleden van het doek zijn afgesneden. Door panelen met deze reconstructie rondom het schilderij op te hangen, wordt duidelijk hoe het schilderij van Rembrandt er oorspronkelijk uitzag.
Afgelopen twee jaar heeft het Rijksmuseum zijn bekendste schilderij minutieus bestudeerd in 'Operatie Nachtwacht'. Zo is door de onderzoekers heel nauwkeurig gekeken naar de verf en de schildertechniek. Op basis van kunstmatige intelligentie en een veel kleinere kopie van de originele Nachtwacht is de reconstructie van de missende delen gemaakt.
Vooral aan de linkerzijde is er rond het jaar 1715 een behoorlijk deel van de Nachtwacht afgesneden:
Toen Rembrandt van Rijn de Nachtwacht in 1642 voltooide, was het schilderij een stukje groter. Het kwam te hangen in een feestzaal in de Kloveniersdoelen in Amsterdam tussen zes andere zogenoemde schuttersstukken.
Maar toen de Nachtwacht rond 1715 moest worden verhuisd naar een zaal in het nieuwe stadhuis, het huidige Paleis op de Dam, stuitte de gemeente Amsterdam op een probleem: het doek was te groot voor de nieuwe plek, tussen twee deuren. Daarom werd besloten om de Nachtwacht simpelweg te verkleinen en aan alle zijden een reep van het schilderij af te snijden. Die afgesneden stukken zijn nooit teruggevonden.
Volgens museumdirecteur Taco Dibbits wordt het schilderij door de reconstructie nog levensechter:
Vooral aan de linkerkant veranderde het doek aanzienlijk, omdat er door het snijden drie figuren afvielen: twee schutters en een kind die op een brug staan.
Volgens het Rijksmuseum verandert dat wel iets aan het aangezicht van Rembrandts werk: "De twee belangrijkste schutters, kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, staan op de originele Nachtwacht niet centraal, maar rechts van het midden. Dat vergroot de dynamiek en beweging in het schilderij aanzienlijk".
De drie figuren die van de Nachtwacht zijn afgesneden:
De reconstructie van de missende delen is niet helemaal gebaseerd op computertechnologie, laat het Rijksmuseum weten. "Dankzij de kopie van de Nachtwacht die vermoedelijk werd geschilderd door Gerrit Lundens weten we hoe het schilderij er oorspronkelijk heeft uitgezien".
Maar Lundens was een andere schilder dan Rembrandt, met een andere techniek. Daarom hebben de onderzoekers afgelopen twee jaar onderzoek gedaan naar de technieken en het kleurgebruik van Rembrandt. De opgedane kennis is door het team als het ware geleerd aan de computer, waarna die de missende delen met behulp van kunstmatige intelligentie heeft nagemaakt.
Volgens Robert Erdmann, die leiding geeft aan het project, is het dankzij die techniek mogelijk om "heel dicht bij de indruk die het origineel moet hebben gemaakt" te komen.
Vanaf najaar restauratie
Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits is enthousiast over de reconstructie van de missende delen. "Dankzij deze reconstructie zien we dat de compositie die Rembrandt schilderde nog veel dynamischer was. Het is geweldig nu met eigen ogen de Nachtwacht te kunnen ervaren zoals Rembrandt hem bedoeld heeft."
De panelen hangen tijdelijk rondom het schilderij. Na twee jaar van onderzoek begint dit najaar de daadwerkelijke restauratie van de Nachtwacht. Vanaf dat moment worden de panelen weer weggehaald.
De Nachtwacht is al veel vaker gerestaureerd. Bekijk hier Polygoonjournaal-beelden van de restauraties na de Tweede Wereldoorlog, toen het doek tijdens de onderduikperiode erg vies was geworden. En in 1976, nadat het deels was vernield door een man met een mes:
