Verkiezingen in Iran: 'Regime heeft al gekozen, wij zijn toeschouwers’

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Iraniërs kiezen vandaag een nieuwe president, maar de keuze is beperkt. Op de kieslijsten staan nog maar vier namen. Op een meer gematigde kandidaat na, zijn het allemaal vertrouwelingen van de hoogste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei.

"Het lijkt het regime niet eens meer uit te maken of mensen wel of niet zullen gaan stemmen. Ze hebben het al helemaal voor ons voorgeselecteerd en veel kandidaten zijn afgevallen. Het regime heeft voor ons gekozen, wij zijn toeschouwers", vertelt een architecte uit Teheran die vanwege haar veiligheid liever niet met naam genoemd wil worden.

De hoogste leider bepaalt

In Iran bepaalt de Raad der Hoeders van de Grondwet wie er mee mogen doen aan de verkiezingen. Khamenei heeft veel invloed op de samenstelling van die raad en daarmee dus ook op de gekozen presidentskandidaten.

Bekijk hier hoe de presidentskandidaten worden gekozen en wie er mee doen:

Van de bijna 600 aanmeldingen zijn er slechts zeven kandidaten die zich verkiesbaar mochten stellen, waarvan er nu nog vier over zijn. De anderen hebben zich teruggetrokken. "Het zijn vooral mannen die dezelfde ideeën aanhangen als de hoogste leider, en daarmee lijkt Iran af te stevenen op een nog conservatievere koers," vertelt Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr.

Winnaar lijkt vast te staan

"De verkiezingssfeer die ik de vorige keren wel voelde, is er nu nauwelijks", vertelt een man uit Teheran aan de NOS. Ook hij wil vanwege zijn veiligheid niet bij naam genoemd worden. "Het lijkt al vast te staan dat Ebrahim Raisi zal winnen, daar hoef je geen politicoloog voor te zijn."

Raisi is de huidige opperrechter van het land en zeer conservatief. Hij wordt door mensenrechtenorganisaties medeverantwoordelijk gehouden voor de executies van duizenden politieke gevangenen in 1988. Hij was lid van de zogenoemde 'commissie des doods', waarin hij met drie andere rechters bepaalde wie geëxecuteerd moest worden. Vooral aanhangers van de Iraanse Volksmoejahedien (MEK), een uit Iran verbannen oppositiebeweging, moesten het ontgelden.

Hoewel Raisi in 2017 van president Rohani verloor, maakt hij nu volgens Mohr inderdaad toch een grote kans. "Hij is een trouwe bondgenoot van ayatollah Khamenei. Serieuze concurrenten lijkt hij niet te hebben, omdat de hoogste leider ervoor heeft gezorgd dat die niet mee mogen doen aan de verkiezingen. Dit heeft ook te maken met het feit dat de 82-jarige Khamenei hem als mogelijke opvolger ziet, mocht hem iets overkomen."

De ayatollah sprak het volk kort toe na het uitbrengen van zijn stem:

Raisi belichaamt de ideeën van islamitische revolutie, waarbij hij vanaf het begin in 1979 betrokken is. "Veel Iraniërs die achter de idealen van de revolutie staan, zullen op hem stemmen. Hij belooft de economische crisis aan te pakken en dat spreekt mensen aan", vertelt Mohr.

"Maar Iran heeft een overwegend jonge bevolking en die zien hun dromen onder Raisi juist steeds verder wegzakken. Onder hem zullen de betrekkingen met het Westen er niet eenvoudiger op worden en zal het land verder geïsoleerd raken. Terwijl hun blik juist meer is gericht op het Westen."

De grote vraag is hoe het onder een president als Raisi verder zal gaan met de onderhandelingen over een terugkeer naar het atoomakkoord van 2015. Ook de zesde ronde gesprekken daarover in Wenen lijkt nog geen duidelijk resultaat te hebben opgeleverd. "Raisi haalt regelmatig fel uit naar het Westen, maar zei onlangs wel terug te willen keren naar die deal. Ook hij kan er waarschijnlijk uiteindelijk niet omheen, opheffing van de sancties is economisch cruciaal."

Boycot van de verkiezingen

Ook al staat de winst van Raisi nog niet vast, volgens Mohr zullen veel Iraniërs uit onvrede niet stemmen. Uit recente peilingen blijkt dat zo'n 41 procent van de Iraniërs naar de stembus zal gaan, een historisch lage opkomst. "De hoogste leider Khameini heeft al gezegd dat een lage opkomst de 'schuld van het Westen' zou zijn."

Op sociale media zijn al wekenlang verschillende Engelstalige en Perzische hashtags trending om de verkiezingen te boycotten.

"Om mij heen hoor ik veel mensen over het boycotten van de verkiezingen, dat dat ons beste wapen is", vertelt de architecte uit Teheran. "De politieke situatie wordt alsmaar slechter. Ik hoop dat er iets radicaal zal veranderen en er uiteindelijk iets positiefs gebeurt. We proberen hoop te houden."