Steun voor 'eerlijk' klimaatbeleid, zelfs vleestaks en windmolens bespreekbaar
Windmolens op zee, een hogere CO2-heffing voor de industrie en het stimuleren van isolatie van woningen. Deze klimaatmaatregelen kunnen op de meeste steun rekenen van Nederlanders. Ook meer subsidie voor CO2-reductie in de industrie, een hogere vliegbelasting en groene waterstof worden positief beoordeeld.
Dat blijkt uit een volksraadpleging die de universiteiten in Delft en Utrecht hebben gehouden naar aanleiding van een verzoek van de Tweede Kamer. Een nieuw kabinet zal extra klimaatmaatregelen moeten nemen, omdat de EU de klimaatdoelen heeft aangescherpt. De Tweede Kamer gaf eerder aan hier de samenleving bij te willen betrekken.
Voor het raadplegen van burgers is een methode ingezet die verder gaat dan een opiniepeiling of een referendum, vertelt Niek Mouter van de TU Delft. "We hebben hierbij de burger als het ware op de stoel van de overheid gezet en het dilemma nagebootst. Daarna vroegen we de mensen: wat zou u doen?". In de zogenoemde Participatieve Waarde Evaluatie konden deelnemers aangeven welke maatregelen ze wilden inzetten, waarna ze direct te zien kregen wat het effect ervan is.
Middengroep
Het voordeel van deze manier is dat ook duidelijk wordt wat de grote middengroep vindt, die zich doorgaans minder uitspreekt, zegt Mouter. Ongeveer een kwart van de Nederlanders heeft een uitgesproken mening over klimaatbeleid. De rest, ongeveer 75 procent, steunt wel ambitieuzere klimaatmaatregelen, maar vindt ook dat eerst aan een aantal voorwaarden moet zijn voldaan.
"De eerste is: bescherm de lage inkomens, dat vinden mensen heel belangrijk", zegt Mouter. "De tweede: de vervuiler betaalt. De derde is dat de baten hoger moeten zijn dan de kosten. En ten slotte vinden mensen maatregelen die de persoonlijke levenssfeer aantasten pas acceptabel, als eerst allerlei andere maatregelen zijn toegepast en grote vervuilers streng worden aangepakt."
Het rapport stelt over dit laatste: "Veel burgers hebben het gevoel dat sectoren als de industrie en de luchtvaart door goede politieke contacten nauwelijks effect ondervinden van klimaatbeleid." Pas als burgers ervaren dat de overheid een streng beleid voert tegen dit soort sectoren, zullen ze sneller geneigd zijn om maatregelen te accepteren.
Vleesbelasting
Een voorbeeld van een maatregel die heel dichtbij mensen komt, is een vleesbelasting. "Dat is een heftige maatregel, want je komt achter de voordeur en zelfs op het bord van mensen. Dus dat tast de persoonlijke levenssfeer van mensen sterk aan." Volgens Mouter begrijpen mensen het niet als zo'n belasting wordt ingevoerd, en ze tegelijkertijd horen dat een CEO van een vervuilend bedrijf een dikke bonus krijgt.
Ook windmolens op land tasten het persoonlijke leven van mensen aan. "Mensen zeggen dan: ik zie nog niet overal zonnepanelen op daken en ook op zee is er nog ruimte. Dus de overheid moet goed zichtbaar maken dat er eerst allerlei andere maatregelen zijn genomen."
Een maatregel waar mensen op zich positief over zijn, maar volgens het onderzoek ook zorgen over hebben, is de kilometerheffing. Gevreesd wordt dat zo'n heffing ertoe leidt dat de kloof tussen arm en rijk groter wordt. Mensen met hoge inkomens kunnen mogelijk meer thuis werken of een elektrische auto aanschaffen, terwijl lage inkomens er hard door kunnen worden geraakt. Vrijstellingen voor bepaalde groepen mensen zouden dan een oplossing kunnen zijn, gaven mensen aan.
Knopen doorhakken
Ed Nijpels, voorzitter van het voorgangsoverleg Klimaatakkoord, heeft het rapport in ontvangst genomen. Hij noemt het een goed teken dat uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de bevolking klimaatbeleid steunt. "Maar duidelijk is ook dat mensen daar wel voorwaarden aan verbinden. Die moet de politiek goed invullen," zegt hij.
"Ook hieruit blijkt weer dat mensen het belangrijk vinden dat de vervuiler betaalt. De politiek moet lastige knopen durven doorhakken en ook goed uitleggen waarom maatregelen nodig zijn", aldus Nijpels. "Want dan blijkt de bereidheid van burgers heel groot."
