Vier op de vijf kennen dodelijke aandoening sepsis niet: zo herken je het
De kans is vrij groot dat je de levensbedreigende ontstekingsreactie sepsis niet kent. Dat geldt voor vier op de vijf mensen, concludeert Stichting SepsisNet uit een enquête onder ruim 900 Nederlanders. Terwijl er jaarlijks zo'n 3500 mensen in Nederland aan de aandoening overlijden.
Sepsis wordt ook wel bloedvergiftiging genoemd, maar is in feite een op hol geslagen reactie van het lichaam op een ernstige infectie. Het immuunsysteem wordt zo ontregeld dat organen kunnen uitvallen. In ernstige gevallen kunnen ook ledematen afsterven. De symptomen snel herkennen is cruciaal om een ernstig verloop te voorkomen.
"De enquête bevestigt het beeld dat sepsis onbekend is gebleven", zegt hoogleraar acute interne geneeskunde Karin Kaasjager (UMC Utrecht). "Een belangrijke conclusie gezien de grote impact van deze ziekte." Ongeveer 30 procent van de IC-opnames vanwege de aandoening eindigt in overlijden. Experts adviseren een nationale campagne om de aandoening bekendheid te geven.
'Mag van geluk spreken'
"Ik had er ook nog nooit van gehoord", zegt ex-patiënt Brenda Leusink. "Maar iedere minuut eerder handelen had mij betere kansen gegeven. Uiteindelijk mag ik nog van geluk spreken dat ik er alleen een ernstige vorm van astma aan heb overgehouden."
De 37-jarige regisseur uit Almere dacht destijds dat ze een heftige griep had. Ze had drie dagen boven de 40 graden koorts, vertelt ze aan de telefoon. Leusink kreeg het ook steeds benauwder. "Ik lag op de bank te googlen en zag dat ik alle symptomen van een longontsteking had."
Haar vriend reed haar vervolgens naar het ziekenhuis. "Ik zei tegen hem: kun je wat harder rijden, want ik voel dat mijn handen en voeten geen zuurstof meer krijgen. Heel vreemd om jezelf dat te horen zeggen."
Eenmaal in de wachtkamer was ze amper aanspreekbaar - een van de alarmsignalen van sepsis. Een dubbele longontsteking bleek de oorzaak. "Binnen no time lag ik aan het zuurstof. In 10 minuten tijd kreeg ik 2,5 liter vocht toegediend."
Coronavirus
Bacteriën, schimmels en virussen kunnen leiden tot infecties. Het coronavirus bijvoorbeeld, maar ook een blaasontsteking. Alleen in ernstige gevallen leidt dat tot sepsis en daarmee dus mogelijk tot orgaanfalen. De beste manier om dat te herkennen is via de alarmsignalen, oftewel ernstige ziekteverschijnselen:
- Verwardheid of sufheid. "Bij mensen die enorm ziek zijn, verminderd aanspreekbaar of zelfs ijlen, moeten alarmbellen afgaan", vult sepsis-expert en internist Tom van der Poll (Amsterdam UMC) aan.
- Koude rillingen of koorts. "Denk aan klam zijn en zweten, of onophoudelijk klappertanden en rillend onder de dekens liggen, zegt Van der Poll.
- Niet of nauwelijks kunnen plassen.
- Lage bloeddruk.
- Hevige kortademigheid.
Mensen die wel bekend zijn met sepsis, weten meestal dat dit de belangrijkste symptomen zijn. Althans dat blijkt uit de vragenlijst die SepsisNet heeft afgenomen onder 916 mensen. De resultaten zijn ingestuurd voor publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
Campagnes in buurlanden
Volgens de voorzitter van de stichting, internist Peter Pickkers (Radboudumc), is het hoog tijd voor een grote overheidscampagne. Dat is bijvoorbeeld gedaan in de VS, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Sindsdien is de bekendheid van de aandoening daar fors gestegen volgens een team van internationale onderzoekers. In die landen zijn respectievelijk 55, 62 en 69 procent van de inwoners bekend met sepsis.
"In het Verenigd Koninkrijk was er een parlementslid dat sepsis heeft gehad", zegt Pickkers. "Dat heeft de noodzaak voor een campagne een boost gegeven. Op bushokjes werden grote posters geplaatst met de slogan: Just ask yourself, could it be sepsis?"
Ook online werden de posters met daarop een aantal symptomen gedeeld:
Ex-patiënten kunnen nog lange tijd last houden van allerlei klachten. Bijvoorbeeld van moeheid, concentratieproblemen en angst of stress. "We weten dat de mensen die het overleven met name het eerste jaar een sterk verhoogde kans lopen op allerlei ziektes", zegt Van der Poll. "Zoals een nieuwe infectie, hart- en vaatziekten en cognitieve achteruitgang."
Na ontslag uit het ziekenhuis heeft Brenda Leusink vanwege vermoeidheid een half jaar niet kunnen werken. Daarna lukte het haar om stapje voor stapje weer aan de slag te gaan. En toen brak begin 2020 de coronapandemie uit.
'Politieagent'
"Dat was heel spannend; ik heb me strikt aan alle coronaregels gehouden. Op mijn werk voelde ik me soms meer politieagent dan regisseur." Vanwege haar sterk aangetaste immuunsysteem was ze extra bang voor covid-19, terwijl bij het filmen op locatie geregeld bleek dat anderen minder de noodzaak inzagen van het minutieus opvolgen van de coronaregels.
In hoeverre voormalig sepsispatiënten vatbaarder zijn voor ernstige covid is volgens deskundigen nog onduidelijk. Het is volgens internist Kaasjager ook nog niet volledig helder hoelang herstelde patiënten gevaar lopen op een nieuwe sepsis. "Er zijn nog geen goede bewijzen dat je na sepsis voor altijd kwetsbaar blijft. Maar wel dat je voor een lange tijd kampt met een verzwakt immuunsysteem."
