Pushende ouders, te jong kiezen: veel decanen niet blij met profielkeuze

• Koen Koopman

  redacteur NOS Stories

Decanen en loopbaanbegeleiders hebben kritiek op het huidige profielensysteem in de bovenbouw van de middelbare school. Zo zeggen ze dat scholieren op het moment van profielkeuze te jong zijn, er te weinig vrijheid is binnen de profielen en dat ouders vaak pushen om een bepaalde richting op te gaan.

"Ouders hebben nog vaak te hoge verwachtingen. Maar je ziet ook dat docenten nog het klassieke beeld hebben dat natuurkunde meer waard is dan bijvoorbeeld beeldende vorming", vertelt Marc Drenth, decaan op het dr. Aletta Jacobs College in Hoogezand.

NOS Stories verspreidde een enquête in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Schooldecanen en Leerlingbegeleiders (NVS-NVL). Meer dan 325 decanen en leerlingbegeleiders door het hele land vulden die in.

Twijfels en stress bij leerlingen

In het tweede of derde leerjaar kiezen de meeste scholieren een profiel en daarmee de richting waarin ze verder willen leren. Meer dan de helft van de decanen vindt dat te vroeg. "Ze zijn dan rond de veertien, vijftien. Dat is gewoon nog jong spul", zegt Nanja de Rie, decaan op het Baken Park Lyceum in Almere.

Ook vindt ruim 44 procent het huidige profielensysteem niet goed. Onder meer doordat decanen zien dat leerlingen veel twijfelen en daardoor stress ervaren.

"Ze zijn dan nog bezig met een heleboel andere dingen in hun hoofd en kunnen überhaupt moeilijk keuzes maken", zegt Anouk Goossens, decaan op het Farelcollege in Ridderkerk. "En dan moeten ze halverwege de derde al een keuze maken die vrij bepalend is voor de rest van hun loopbaan."

Hoe bepalend is een profiel eigenlijk? In onderstaande video spreekt NOS Stories met decanen, docenten en scholieren en ontdekt dat een deel van de scholieren achteraf toch spijt heeft van zijn of haar profiel:

Een ander probleem: decanen en scholieren zeggen dat er beperkte vrijheid is om vakken te kiezen binnen je profiel. In een enquête onder middelbare scholieren verspreid via het Instagram-account van NOS Stories klagen honderden scholieren dat ze teveel gebonden zijn aan één specifiek vakkenpakket.

Enerzijds vinden ze het fijn dat ze "moeilijke" vakken kunnen laten vallen, maar anderzijds willen ze meer kunnen combineren binnen hun profiel. Zo zegt iemand: "Ik wilde bijvoorbeeld natuurkunde én geschiedenis volgen, maar dat kon niet op mijn school."

Met CM en EM kan je geen tandarts worden

Eind jaren 90 werd de Tweede Fase ingevoerd in het onderwijs. De vrije vakkenkeuze in de bovenbouw werd vervangen door het huidige profielensysteem: scholieren kiezen in het tweede of derde leerjaar een richting waarin ze verder willen leren: een profiel.

Leerlingen krijgen dan niet meer alle vakken, zoals in de onderbouw, maar een samengesteld vakkenpakket dat specifiek is voor het profiel. Daarnaast is er ook ruimte voor een beperkt aantal keuzevakken. Bij vwo, havo en vmbo-t zijn er vier profielen, plus wat combinaties. Bij de rest van het vmbo zelfs tien en in sommige gevallen zelfs meer.

Op de meeste mbo-opleidingen kan je overal terecht, ongeacht je profiel. Maar hogescholen en universiteiten selecteren scholieren wél op basis van hun profiel. Zo kan je bijvoorbeeld met de profielen Cultuur & Maatschappij of Economie & Maatschappij geen Tandheelkunde studeren.

Meer dan de helft van de decanen geeft aan dat leerlingen beter later kunnen kiezen voor een profiel. "Want de profielkeuze opent en sluit deuren voor je toekomst", zegt Goossens. Sommige decanen pleiten daarom voor een soort tussenperiode in het derde of vierde leerjaar. "Dan kan je bijvoorbeeld kijken of je Wiskunde B aankan", zegt De Rie.

Ook zegt een groot gedeelte van de decanen dat leerlingen meer vrijheid moeten krijgen om zelf een vakkenpakket samen te stellen. Goossens: "De kwaliteiten die later in een baan worden gevraagd zijn heel uiteenlopend, maar het profiel is daarentegen heel beperkend."

Volgens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn de profielen juist bedoeld om leerlingen voor te bereiden op de samenleving. "Dat vraagt om een balans in keuzemogelijkheden voor de leerling en een meer algemeen vormend vakkenpakket."

Bovendien vindt het ministerie dat scholen voldoende vrijheid hebben binnen de pakketten om extra wensen voor leerlingen mogelijk te maken.