'Tikkende tijdbom' voor haven Jemen: 200 miljoen liter olie kan Rode Zee in stromen

• Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

In Jemen wordt gevreesd voor een milieuramp van enorme proporties. De oude verroeste Al Safer-tanker met ruim een miljoen olievaten aan boord is al jarenlang niet onderhouden. "Het is een tikkende tijdbom. Hoeveel tijd we precies hebben, weten we niet", zegt Peter-Derrek Hof, de Nederlandse ambassadeur voor Jemen.

De olietanker ligt voor de haven van Hodeidah, een van de vijf Jemenitische havens waarover het Havenbedrijf Rotterdam concludeerde dat herstel en onderhoud hard nodig is.

Jemen wordt al jarenlang geteisterd door een burgeroorlog. Het onderhoud van de tanker heeft geen prioriteit. Vorig jaar ging het al bijna mis toen de machinekamer onder water kwam te staan. "Hoe langer je wacht, hoe groter de kans op lekkage op een explosie of op het zinken van het schip", zegt Hof.

Talloze hobbels

Als dat gebeurt, zal bijna tweehonderd miljoen liter olie de Rode Zee in stromen, een ecologische en humanitaire ramp met enorme gevolgen. "Belangrijke internationale scheepvaartroutes zullen ook worden geraakt, Jemen kan dit er absoluut niet bij hebben," vertelt Hof.

Samen met ambassadeurs van andere Europese landen is hij druk bezig in ieder geval een tijdelijke oplossing te vinden. Nederland heeft 1.5 miljoen euro uitgetrokken voor een ruim 13 miljoen kostende inspectiemissie onder leiding van de Verenigde Naties. Doel van de missie: het inventariseren van het schip en het uitvoeren van urgente noodreparaties. Het uiteindelijke doel is te achterhalen wat er moet gebeuren om het probleem definitief op te lossen.

Die VN-missie is gemakkelijker bedacht dan uitgevoerd. Er zijn talloze hobbels. "Het probleem ligt duidelijk bij de Houthis", zegt Hof. "De VN en de Houthis moeten tot een overeenstemming komen over de werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd en de Houthis hebben daarbij feitelijk een vetorecht. Het schip ligt in door hen gecontroleerd gebied."

Wapen in het conflict

Het schip is eigendom van het Jemenitische staatsbedrijf Yemen Oil and Gas Corporation. In 2015, aan het begin van de oorlog, viel het in handen van de Houthis. Houthi-leider Mohammed Ali al-Houthi liet vorig jaar nog via Twitter weten dat het Westen 'het leven van een garnaal belangrijker lijkt te vinden dan het leven van een Jemeniet.'

Zolang de door Iran gesteunde Houthi-rebellen geen garanties geven, bijvoorbeeld over de veiligheid van het team, kan de VN er niet naartoe. "Er worden steeds weer nieuwe eisen gesteld aan de VN over hoe de missie wordt uitgevoerd. Ze willen de missie permanent begeleiden en dat is in de praktijk onmogelijk. Het is een onderhandelingsinstrument; een wapen in het conflict."

In augustus 2019 stond er ook al een VN-missie klaar in Djibouti om naar het schip af te reizen maar dat werd op het allerlaatste moment afgeblazen. En zo gebeurt er al heel lang niets.

En dat terwijl volgens experts elke dag telt. "De biodiversiteit, de kust van Jemen maar ook die van Saudi-Arabië zullen zwaar geraakt worden," vertelt Mohammed Al Hakimi van de milieuorganisatie Groene Droom in Sanaa.

Vissen en koraal

Ze houden zich al jaren bezig met het naderende gevaar en voorspellen dat 126.000 Jemenitische vissers hun inkomen zullen verliezen, allerlei vissoorten en koraalrif zal verdwijnen.

"Als het misgaat weet ik wel zeker dat Jemen het niet kan oplossen, wij hebben hier geen schepen die olie kunnen opruimen. De internationale gemeenschap is zich bewust van het gevaar, meer dan de Jemenieten zelf. Maar uiteindelijk zullen wij zelf het grootste slachtoffer zijn."

In totaal schat de VN dat 30 miljoen mensen in landen langs de Rode Zee de gevolgen van een olieramp zouden ondervinden, waaronder 1,6 miljoen Jemenieten.

De onderhandelingen tussen de VN en de Houthis verlopen moeizaam en zijn nog altijd gaande. Volgens ambassadeur Hof is het essentieel om op zeer korte termijn tot een akkoord te komen en de missie aan boord te laten. "De grote zorg is hoe dit gaat aflopen. Daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur te steken. Er is een gerede kans dat dit niet goed afloopt, de uitdagingen zijn enorm. Ondertussen stijgt het risico dat het misgaat exponentieel."