Banken overvallen door miljoenenfraude via neptelefoontjes

Banken hebben het afgelopen jaar de schade door oplichting van hun klanten fors zien toenemen. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken gaat het om een stijging van tientallen miljoenen euro's.

Er zijn verschillende soorten oplichting waar klanten de dupe van kunnen worden. Zoals phishing, waarbij fraudeurs via nepmails of sms-berichten informatie van klanten ontfutselen waarmee ze bijvoorbeeld geld naar zichzelf kunnen overmaken.

In 2019 telde de NVB bij elkaar 7,9 miljoen euro aan schade door deze vorm van fraude. Afgelopen jaar was dat toegenomen tot 12,8 miljoen euro.

Neptelefoonnummers

Daar is nog een relatief nieuwe vorm van oplichting bij gekomen, het zogenoemde 'nummerspoofing'. Dan lijkt het voor klanten alsof ze gebeld worden door een bestaand telefoonnummer van hun eigen bank, maar dat is gemanipuleerd. In werkelijkheid zijn ze met een oplichter aan de lijn.

Die zegt bijvoorbeeld dat het geld op de rekening van de klant niet meer veilig blijkt te zijn, en vraagt om de klantgegevens zodat het geld overgeboekt kan worden naar een andere rekening om het veilig te stellen. Daarmee verdwijnt het geld in handen van de fraudeurs.

In 2019 kwam deze vorm van fraude nog nauwelijks voor, volgens de NVB. Afgelopen jaar bedroeg de schade volgens meldingen van de banken 26,7 miljoen euro.

Eerder had de Consumentenbond nog kritiek op banken, omdat ze de schade voor klanten die zijn opgelicht niet altijd vergoeden. Inmiddels doen de meeste banken dat wel, tenzij ze denken dat de schuld duidelijk bij klanten ligt.

Bezoek aan huis

Criminelen kunnen mensen met hun oplichting behoorlijk overvallen, zegt Mandy Lablans, hoofd financieel economische criminaliteit bij de Rabobank. "Mensen worden bijvoorbeeld gebeld als ze aan het koken zijn, of hun kinderen wegbrengen."

Zelfs als ze dan alert reageren is het soms moeilijk om te achterhalen dat je een oplichter aan de lijn hebt. Zo waren er slachtoffers die wel degelijk achterdochtig werden en hun partner vroegen het nummer te controleren door het op te bellen, en dan kregen ze gewoon hun eigen bank aan de telefoon.

Wel hebben slachtoffers volgens Lablans eerder in de gaten dat ze zijn opgelicht dan voorheen. "De meldingen komen sneller bij ons."

Maar ook daarop spelen criminelen in, zegt Gijs Boudewijn, directeur van de Betaalvereniging Nederland. Dat doen ze via fraud recovery scams. Dan hebben mensen door dat ze opgelicht zijn, maar worden ze kort daarna gebeld door iemand die hen zogenaamd gaat helpen. Dat blijkt dan ook een crimineel te zijn. Sommige criminelen komen zelfs aan huis om verlopen bankpassen op te halen.

Meer oplichting door corona

Tot voor kort daalde het schadebedrag als gevolg van oplichting nog, zeggen banken. Maar afgelopen jaar nam het dus juist flink toe.

Daarvoor wijzen de banken en de betaalvereniging onder meer naar corona. Door het virus hebben mensen meer online contact met vrienden, bedrijven, winkels en overheidsinstanties. Daar kunnen criminelen misbruik van maken.

Maar ook technologisch is het voor oplichters eenvoudiger geworden om misbruik te maken van mensen. Ze hoeven zelf weinig verstand van phishing of spoofing te hebben, zegt Lablans. "Je kunt pakketten kant en klaar op internet krijgen."

Het lijkt er niet op dat dit jaar veel beter zal worden, zegt Sanne van Denderen, manager bij de Volksbank. "We zien in het eerste kwartaal al weer meer meldingen van phishing dan het record van vorig jaar." De recente datalekken, waarbij gegevens van miljoenen mensen op straat kwamen te liggen, zijn daarvoor een verklaring.

Pleidooi voor meer gegevens delen

Om de fraude beter te kunnen aanpakken, pleiten banken ervoor dat ze makkelijker gegevens kunnen delen met de politie en de telecomsector. Aan zo'n samenwerkingsverband wordt al gewerkt.

Ook pleiten ze voor meer capaciteit bij politie en justitie. "Wij zien daar een fors tekort", aldus Lablans, die verder tevreden is over de samenwerking met de opsporingsinstanties.

Verder willen ze dat bijvoorbeeld socialemediabedrijven meer doen om oplichting aan te pakken. Lablans: "Als banken hebben we al een formele poortwachterfunctie. Ik kan me voorstellen dat je iets vergelijkbaars ontwikkelt voor andere partners in de keten."