Rellen in Noord-Ierland: 'Nog altijd een gespleten samenleving'

• Fiorella Opromolla

  redacteur Buitenland

In meerdere Noord-Ierse steden is het sinds afgelopen weekend 's avonds onrustig. Onder meer in Newtownabbey, Carrickfergus en Londonderry waren rellen. Relschoppers staken auto's in brand en bekogelden de politie met molotovcocktails, metalen staven, putdeksels en stenen. Zeker 41 agenten raakten tot nu toe gewond.

Ook gisteravond was het weer raak, ondanks herhaalde oproepen om te stoppen met geweld. Waar komt de woede-uitbarsting vandaan?

Een journalist van de BBC twitterde deze heftige beelden van rellen in Newtownabbey, van afgelopen zaterdag:

De woede komt uit protestantse, pro-Britse hoek. De protestantse unionisten willen niets liever dan bij het Verenigd Koninkrijk blijven horen. Maar volgens hen komt de relatie met Groot-Brittannië in gevaar vanwege de handelsafspraken die na de brexit zijn ingevoerd.

In dat handelsakkoord tussen het VK en de Europese Unie is afgesproken dat er geen 'harde' landgrens komt tussen EU-lid Ierland en Noord-Ierland. Al is Noord-Ierland nog steeds onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, het krijgt wel een aparte status. De Noord-Ieren blijven ook na de brexit deels de handelsregels van de Europese Unie volgen. Het gevolg: een douanegrens over zee, tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk.

"Die douanegrens zorgt voor oponthoud, pakketjes die niet aankomen, extra papierwerk: het levert concrete problemen op", zegt correspondent Arjen van der Horst. "Het heeft al geleid tot lege schappen in de supermarkt en prijsstijgingen, want die extra controles kosten geld. Er zijn ook bedrijven die in Engeland zijn gevestigd die de handel met Noord-Ierland tijdelijk hebben stopgezet. Iedereen heeft er last van."

De harde landgrens tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland is er niet gekomen om de broze vrede in Noord-Ierland te beschermen. Van 1969 tot 1998 werd een een bloedige strijd uitgevochten tussen de katholiek-republikeinse paramilitaire organisatie IRA enerzijds en de Britse autoriteiten en protestantse paramilitaire groepen anderzijds. Het conflict is de geschiedenisboeken ingegaan als The Troubles. De Goede Vrijdag-akkoorden maakten een einde aan die strijd.

"Het vredesakkoord is dan wel getekend, maar de échte verzoening moet nog plaatsvinden", vertelt Van der Horst. "Noord-Ierland is nog altijd een gespleten samenleving, waarin katholieken en protestanten grotendeels gescheiden van elkaar leven." Brexit heeft alles op scherp gezet in Noord-Ierland. Protestanten zijn pro-Brits en voor de brexit, katholieken willen juist één verenigd Ierland en bij de Europese Unie blijven.

Volgens Van der Horst hebben protestantse unionisten het gevoel dat er een kloof is ontstaan tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. "Het Noord-Ierland Protocol, deze handelsafspraken, zien ze als een opmaat voor Ierse hereniging. Dat is een nachtmerriescenario voor ze. Ze voelen zich anders behandeld dan andere Britten."

Het conflict tussen Ierland en Noord-Ierland kent een lange voorgeschiedenis:

De nieuwe douanegrens over de Ierse Zee is niet het enige wat onrust veroorzaakt bij protestants-unionistische gemeenschap. Protestantse relschoppers richtten de afgelopen dagen ook hun woede op de Noord-Ierse politiechef Simon Byrne. Dat heeft de maken met de begrafenis van voormalig IRA-kopstuk Bobby Storey, waar vorig jaar 2000 mensen op afkwamen en waar ook politici van de republikeinse partij Sinn Féin waren. Niemand hield zich aan de coronaregels en de politie greep niet in.

"Vorige week maakte het Noord-Ierse Openbaar Ministerie bekend niemand te vervolgen die bij de begrafenis aanwezig was. Ze gaven als reden dat de Noord-Ierse politie vooraf overleg heeft gevoerd met de organisatoren van de begrafenis. Ze konden niet meer op die afspraken terugkomen. Protestanten zijn hier boos over", aldus Van der Horst.

De unionistische partijen hebben Byrne opgeroepen om af te treden, omdat hun vertrouwen in hem is geschaad.

Altijd spanningen

Jaren geleden stonden de buitenlandse kranten vol met berichten over spanningen in Noord-Ierland. Maar sinds de vredesakkoorden van 1998 is dat een stuk minder. "Dat wekt de indruk dat het rustig is, maar dat is niet het geval. Er zijn elk jaar wel rellen met de politie, de protestanten en katholieken blijven elkaar bestoken", vertelt Van der Horst. "Geweld is hier nooit helemaal verdwenen."

De laatste dagen gingen vooral jongeren de straat op. Tien relschoppers zijn geïdentificeerd, onder wie twee kinderen van 13 en 14. Volgens Arlene Foster, leider van de Democratic Unionist Party (DUP), zijn de jongeren "gefrustreerd door de gebeurtenissen van vorige week". Toch riep ze hen op geen dingen te doen waarmee ze hun eigen leven verwoesten, schrijft de BBC.

Op haar beurt beschuldigt de Sinn Féin-partij de DUP er juist van de jongeren "gevoed te hebben met misinformatie en leugens". Daardoor zouden ze denken dat hun identiteit bedreigd wordt, terwijl dat volgens de republikeinse partij niet waar is.