Strijd om waterkracht in Albanese rivier de Vjosa, 'einde uniek ecosysteem dreigt'
In Albanië vecht de milieubeweging tegen plannen om in een unieke rivier een reeks dammen te bouwen en met waterkrachtcentrales elektriciteit op te wekken. De Vjosa, 272 kilometer lang, stroomt van Griekenland via Zuid-Albanië naar de Adriatische Zee. Hamvraag in de discussie is wat prioriteit heeft: natuur en milieu of economische ontwikkeling?
De milieuactivisten zijn erin geslaagd internationale aandacht voor hun strijd te verwerven, bijvoorbeeld in het Europees Parlement. En zelfs Leonardo DiCaprio heeft zich achter hen geschaard.
"Als dit doorgaat, dan komt alles onder water te staan, het dorp met iedereen die hier al generaties woont. Het dorp zal verdwijnen." Onder de fruitbomen in zijn tuin schetst Demir Murataj een somber beeld van de toekomst. Zijn dorp Kutë ligt een paar honderd meter bij de Vjosa vandaan. Een eindje stroomafwaarts is een van de dammen gepland. Als die wordt gebouwd, eindigt Kutë op de bodem van een stuwmeer.
Het steekt Murataj dat de overheid nooit contact heeft opgenomen over de plannen om van de Vjosa een enorme elektriciteitsproducent te maken, met acht grote dammen in de rivier zelf en nog eens dertig kleine in de zijrivieren. "Ze hebben niet verteld dat ze hier een dam willen bouwen en ze hebben ons niets gevraagd," zegt hij. "Ze hebben ons vernederd."
Rechtszaak gewonnen
In de hoofdstad Tirana bevestigt advocate Elvana Tivari Maratajs klacht dat de overheid de betrokken dorpelingen nooit heeft geïnformeerd, terwijl de Albanese wet dat wel voorschrijft. En daar komt nog iets bij. "Er is geen deugdelijk proces geweest van planning en er is geen studie geweest hoe de plannen passen in de duurzame ontwikkeling van het land, in de landbouw, het toerisme en de levens van de mensen die aan de rivier wonen."
Samen met een groep andere advocaten heeft Tivari namens tientallen bewoners van het stroomgebied van de Vjosa een rechtszaak aangespannen tegen de staat. In eerste aanleg hebben ze die gewonnen. De bouwwerkzaamheden liggen nu stil. Maar de staat heeft hoger beroep aangetekend. Het wachten is nu op het oordeel van het hooggerechtshof.
De milieuorganisatie EcoAlbania is ook partij in het proces. Zij maakt zich vooral zorgen over de negatieve gevolgen voor het ecosysteem van de rivier. Wetenschappers hebben er een insecten- en een vissoort gevonden die uniek zijn voor de Vjosa. Dan zijn er ook nog meer dan honderd diersoorten aangetroffen die nergens anders in Albanië voorkomen. In totaal leven er 1100 soorten, vertelt activiste Besjana Guri.
"De Vjosa is de laatste rivier in Europa die nog vrij kan stromen", zegt Guri. "Hij heeft een uniek ecosysteem dat je nergens anders vindt op deze schaal. Als je er ook maar één waterkrachtcentrale in bouwt, dan ben je dat voor altijd kwijt."
Schade dus voor mens en milieu, maar aan de andere kant is waterkracht wel een duurzame en relatief goedkope manier om elektriciteit op te wekken. Dat is niet onbelangrijk voor een arm land als Albanië.
Activiste Guri ziet het als een misverstand dat waterkrachtcentrales schoon zijn. "De schade die ze aan het milieu aanrichten is enorm", zegt ze. "Het is goedkoop, maar dat zou zonne-energie ook zijn in Albanië. We hebben meer dan 300 dagen per jaar zon."
Toch is ze niet helemaal tegen waterkracht. De regering moet alleen proberen een balans te vinden, aldus Guri: "Je hebt zon, je hebt wind. Je kunt gebruik maken van verschillende alternatieven. Vanuit het perspectief van de regering zou dat de beste strategie zijn. Diversifieer de bronnen en dan houd je een paar rivieren vrij, je behoudt ze en je behoudt dit unieke ecosysteem. Je kunt niet alles vernielen ten behoeve van waterkracht."
De Albanese regering heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.