De voltallige oppositie eist zijn vertrek, coalitiepartners zijn zeer kritisch, maar demissionair premier Rutte treedt niet terug vanwege zijn rol in het beschadigende begin van de formatie. Diep in de nacht overleefde hij dankzij de regeringspartijen een motie van wantrouwen. Een andere motie, een van afkeuring, werd wel gesteund door bijna de gehele Kamer.
"Ik heb de boodschap gehoord en neem hem zeer ter harte", reageerde Rutte kort op de stemmingen na het debat. Rutte zei zijn "stinkende best" te gaan doen om het vertrouwen terug te winnen. Hij acht zichzelf nog altijd geloofwaardig, "anders zou ik het niet doen". "Ik zou hier niet staan als ik zelf niet overtuigd was van mijn visie op de gang van zaken."
Kijk hoe Rutte zegt dat hij verder kan als premier:
Op de vraag of hij al concrete plannen heeft om zijn bevlekte blazoen op te poetsen wilde Rutte niet ingaan. "Het is nu 03.00 uur. We gaan het stap voor stap doen."
Forse deuk
D66-leider Kaag was in het debat bijzonder kritisch over de VVD-leider en diende de motie van afkeuring in samen met CDA-leider Hoekstra. Kaag zei daarbij dat het voor haar niet vanzelfsprekend is dat Rutte hierna het voortouw neemt in de formatie. "Mijn vertrouwen in Rutte heeft een forse deuk opgelopen. Dat neem ik hem kwalijk." Hoekstra zei dat hij daaraan niets heeft toe te voegen. Ook coalitiegenoot CU sloot zich daarbij aan.
De motie van afkeuring is niet het zwaarste middel dat het parlement kan inzetten tegen een bewindspersoon. Dat is een motie van wantrouwen, die werd ingediend door PVV-leider Wilders en Baudet van Forum voor Democratie. De voltallige oppositie steunde deze motie, maar met drie stemmen tekort haalde de motie het niet.
De leider van D66 benadrukte dat ook een motie van afkeuring "een heel zwaar middel" is. Door PvdD-leider Ouwehand gevraagd welke conclusie Rutte moet verbinden aan deze motie reageerde ze: "Het zou mij ten diepste raken. Ik zou mijn conclusies eraan verbinden."
Hier vertelt Kaag over haar afweging om het optreden van Rutte zo af te keuren:
Ook Hoekstra werd gevraagd welke conclusie hij aan deze motie zou verbinden als hij Rutte was. Daarop zei de CDA-leider dat hij niet Rutte is. "Ik heb me daar ook niet in te verplaatsen. Ik ben niet al tien jaar leider en al helemaal niet van de VVD."
Hoekstra voegde er wel aan toe dat het voor zijn partij het van belang was in welke rol Rutte optrad: VVD-leider of minister-president. "Ik vind dat je dat onderscheid moet maken bij een motie van wantrouwen in een situatie die gaat over de fractieleider van de VVD en niet over zijn capaciteiten als de demissionair premier."
Excuses voor Omtzigt
Rutte was in de Tweede Kamer om uitleg te geven over de vrijgegeven gespreksverslagen van de teruggetreden verkenners Jorritsma en Ollongren. Uit zijn verslag bleek dat hij het, in strijd met wat hij eerder zei, wel degelijk over de positie van Pieter Omtzigt heeft gehad met de verkenners. Hij zei dat zelf "verkeerd herinnerd" te hebben, wat de Kamer niet van hem aannam.
Rutte bood aan het begin van de nacht excuses aan Pieter Omtzigt aan, wiens naam te lezen was op een notitie die oud-verkenner Ollongren bij zich droeg toen ze het Binnenhof verliet. "Heftig voor hem", noemde Rutte de situatie. "Dat spijt mij ten zeerste."
Kijk hier hoe Rutte spijt betoont:
De kritiek op Rutte zwol gisteren verder aan toen hij in de Kamer zei dat hij 's ochtends om 07.30 uur al "via via" had gehoord dat Omtzigt was genoemd in zijn gesprek met de verkenners. Dat was ruim voor de andere fractieleiders, die hun eigen gespreksverslag tussen 09.00 en 10.00 uur konden inzien, waarop de stukken naar de Kamer gingen.
De parlementariërs, zeer ontstemd over die gang van zaken, eisten dat Rutte zou vertellen wie zijn bron was, maar dat weigerde hij. De oud-verkenners Ollongren en Jorritsma, die ook in de Kamer waren, zeiden later niet de bron te zijn. Ook de nieuwe verkenners Van Ark en Koolmees, die voor uitleg naar de Kamer waren geroepen, ontkenden.
In het debat zei Rutte vannacht dat hij ten onrechte de indruk kan hebben gewekt dat "de toegang tot macht en informatie niet gelijk is verdeeld". "Waar vertrouwen geschonden is, zal ik keihard werken dat te herstellen."
