Veel bezwaren afgewezen, sommige ondernemers moeten alle loonsteun terugbetalen
Ambtenaren waarschuwden er vorig jaar in interne stukken voor en nu gebeurt het in de praktijk: regels die bedacht zijn om werkgelegenheid te behouden, leiden soms tot schrijnende gevallen. Ondernemers die niemand hebben ontslagen moeten nu in sommige gevallen elke euro aan loonsteun terugbetalen.
Uit cijfers van het UWV blijkt dat tot nu toe ongeveer 5 procent van alle ondernemers die moeten terugbetalen bezwaar maakt. Ongeveer een vijfde van alle bezwaren wordt toegekend, het grootste deel dus niet. Minister Koolmees waarschuwde al vroeg dat maatwerk maar beperkt mogelijk zou zijn.
Dat ondernemers moeten terugbetalen heeft te maken met de opzet van de NOW-regeling. Die is bedoeld om mensen zoveel mogelijk aan het werk te houden. Om te bepalen of dat daadwerkelijk is gebeurd, kijkt het UWV naar hoeveel loon er per maand tijdens de lockdown is betaald. Dat bedrag wordt vergeleken met het loon van januari 2020, vlak voor het begin van de coronacrisis. Voor iedere euro dat er minder loon is betaald, gaat er 90 cent van de steun af.
Het ministerie heeft voor januari 2020 als vergelijkingsmaand gekozen, omdat voor die maand (vlak voor de coronacrisis) alle salarisstroken waren opgemaakt toen de regelingen werden gemaakt. Zo wilde het ministerie fraude tegengaan, laat minister Koolmees weten.
Winkelier Angela Hamer uit Vaassen kreeg vorige week een brief van het UWV met de mededeling dat ze alle NOW-steun die ze tijdens de eerste lockdown heeft ontvangen moet terugbetalen. "Het gaat om 10.110 euro", zegt Hamer. "Dat was een flinke klap. Ik had verwacht dat ik iets moest terugbetalen, maar niet dat het om de volledige steun ging."
Ook bij haar waren de cijfers uit de 'vergelijkingsmaand' vertekend, zegt ze:
De ondernemers die nu moeten terugbetalen, hadden in januari hogere loonkosten. "Wij betalen in januari de extra uren van december. We verkopen dan heel veel kerstpakketten en cadeautjes en hebben daar extra mensen voor nodig", zegt Hamer. "Daardoor hebben we in januari extra veel betaald. Dat hoge bedrag wordt nu vergeleken met het loon van maart, april, mei, wat voor ons normale maanden waren."
"Het voelt alsof je gestraft wordt. We hebben ons best gedaan om iedereen aan het werk te houden en onze winkel te redden. Terwijl ik me aan alle regels heb gehouden. Er is niemand ontslagen bij ons."
Minister Koolmees liet gisteren in een Kamerbrief weten dat januari voor sommige ondernemers geen representatieve maand is. Maar niet alle uitzonderingen kunnen worden onderkend. "Het is in het geautomatiseerde proces niet mogelijk om incidentele betalingen uit de loonsom te filteren", schrijft het ministerie. Dat geautomatiseerde proces is nodig, om veel ondernemers snel te kunnen helpen.
Schrijnende gevallen
Uit stukken die de NOS heeft opgevraagd, blijkt dat ambtenaren bij de totstandkoming van de NOW-regeling al waarschuwden dat deze regel sommige ondernemers onterecht zou benadelen.
"Het UWV heeft het signaal afgegeven dat het moeilijk uitlegbaar is en tot hoge (onverwachte) terugvorderingen en daarmee schrijnende gevallen zal leiden", schrijven de ambtenaren in een intern stuk. "Schrijnende gevallen zijn werkgevers die zonder eigen toedoen een sterk verminderde loonsom hebben door bijvoorbeeld pensionering of contractopzegging door werknemers."
Het UWV heeft het signaal afgegeven dat het moeilijk uitlegbaar is en tot hoge (onverwachte) terugvorderingen en daarmee schrijnende gevallen zal leiden.
Tegelijkertijd constateren de ambtenaren ook dat als de maatregel wordt geschrapt, het voor ondernemers aantrekkelijk kan zijn om met NOW-steun toch contracten op te zeggen. "Dit leidt tot een duivels dilemma", schrijven de ambtenaren.
Ondernemers kunnen bezwaar maken bij het UWV tegen het besluit dat ze alles moeten terugbetalen. Dat deden onder anderen winkeliers Lidy Jansen-den Hartog en Gerard Jansen uit Rheden, maar dat bezwaar werd afgewezen.
"Wij moeten ruim 10.000 euro terugbetalen", zegt Jansen. "Bij ons ging een medewerker na twee jaar ziekte in januari 2020 uit dienst omdat ze doorstroomde naar een WIA-uitkering. Dan moet je vakantiegeld betalen, een transitievergoeding. Dat werd door het UWV meegenomen in de vergelijking met de maanden waarover we steun ontvingen."
"Op papier had ik tijdens de lockdown minder mensen in dienst, maar in de praktijk niet. De medewerkster die in januari vertrok, heeft twee jaar lang niet gewerkt."
Jansen kreeg aan de telefoon van een UWV-medewerker te horen dat er niets aan kon worden gedaan. "Die zei: 'meneer Jansen, ik begrijp u. Maar we kunnen er niks mee. De wet geeft ons niet de mogelijkheid om dit te herstellen. U heeft pech gehad.'"
Maatwerk
Minister Koolmees van Sociale Zaken zegt dat het UWV in de praktijk kijkt of bedrijven in de geest van de regeling steun moeten krijgen.
Branchevereniging INretail zegt daar in de praktijk weinig van te merken. "Het is enorm triest dat er voor uitzonderingsgevallen geen maatwerk geboden wordt", zegt een woordvoerder. "Het zou goed zijn als medewerkers van het UWV ruimte krijgen om 'maatwerk binnen bepaalde marges' toe te passen, zodat de regeling meer ondernemers kan helpen."
"Maatwerk bij 140.000 bedrijven voor 3 miljoen werknemers, dat is onmogelijk", zegt Koolmees daarover. "Die belofte kan ik ook niet waarmaken, dus dat ga ik ook niet doen. Het moet een generieke regeling zijn, waar af en toe helaas mensen tussen wal en schip dreigen te vallen. Dat kan helaas niet anders gegeven de nood en de spoed waarmee deze regeling is opgezet."
Zeker één ondernemer heeft inmiddels een hoger beroep lopen tegen het besluit dat er moet worden terugbetaald.
Eindrekening
De meeste ondernemers die NOW-steun hebben gekregen tijdens de eerste lockdown, moeten nog bericht krijgen of ze geld moeten betalen of juist terugkrijgen. Zo'n 100.000 van de 140.000 bedrijven moeten daarvoor nog een aanvraag indienen.
Ondernemers hebben in geval van een terugbetaling de mogelijkheid om een betalingsregeling van een jaar of langer af te spreken. Het UWV volgt daarin het voorstel van de werkgever, schrijft het ministerie.
