Het is een verhaal dat de laatste verkiezingen steeds terugkeert: de decimatie op links. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van dit jaar is het niet anders. Opnieuw lijken de linkse partijen flinke klappen te krijgen.
De PvdA had na het gigaverlies in 2017 van 29 zetels verwacht weer te groeien. Alle peilingen wezen daarop. Behalve degene waar het nu om ging: de exitpoll. Die toont volledige stagnatie. Negen zetels blijven negen zetels. De andere linkse partijen, GroenLinks en SP gaan volgens de voorlopige prognose van het ANP fors verliezen. Andere partijen die je als links zou kunnen kenschetsen, de ChristenUnie en Denk, blijven gelijk of verliezen een zetel. Alleen de Partij voor de Dieren wint er één, en Bij1 lijkt de Kamer net niet te halen - nogmaals, allemaal volgens de voorlopige prognose van persbureau ANP.
De verliesrekening van de klassieke linkse partijen liegt er niet om. In 2006 haalden de PvdA, GroenLinks en de SP 65 zetels. Vier jaar later waren dat er 55. In 2012 volgde een mini-opleving naar 57 zetels, maar In 2017 stortte het ineen naar 37. Dit jaar lijken de drie partijen samen ongeveer net zo groot als D66 te worden.
Linkse thema's
In de komende dagen en weken zal opnieuw naarstig gezocht worden naar verklaringen waarom het linkse verhaal niet lijkt aan te slaan. Gestraft worden voor het uitvoeren van rechts regeringsbeleid, zoals de PvdA vier jaar geleden, speelt nu niet. En op het eerste gezicht leek het er ook op dat linkse thema's deze verkiezingen hadden kunnen domineren, mede vanwege de coronacrisis: de zorg, baanonzekerheid, groeiende ongelijkheid, een vastgelopen woningmarkt.
Maar misschien is het probleem wel dat ook rechtsere partijen inzagen dat die thema's nu belangrijk zijn, zeggen verschillende duiders. Politiek verslaggever Arjen Noorlander: "Alle partijen zijn wat linkser geworden, dat heeft ervoor gezorgd dat kiezers voor die standpunten niet meer naar de PvdA of SP hoeven."
Lilian Marijnissen reageerde teleurgesteld op de uitslag:
Noorlander doelt daarbij onder meer op het minimumloon. Was je voorheen aangewezen op de linkerkant van het politieke spectrum, tegenwoordig pleit zelfs de VVD voor het verhogen van het minimumloon. Een partij als het CDA, van oudsher in de hoek van de werkgevers geschaard, vindt dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt is doorgeslagen. Meer vaste contracten moet de norm worden. Daar pleiten linkse partijen al jaren voor.
Volgens politiek verslaggever Xander van der Wulp wreekt zich bij de SP bijvoorbeeld dat lijsttrekker Lilian Marijnissen in de afgelopen jaren wellicht te veel gelonkt heeft naar kabinetsdeelname: "Bij de achterban ligt het gevoelig. Velen willen meer een actiepartij zijn."
Lonken naar de regering
Maar misschien wel de grootste verliezer van deze verkiezingen is het GroenLinks van Jesse Klaver. In 2017 kende Klaver nog een ronkende entree als lijsttrekker tijdens een Tweede Kamerverkiezing. De partij steeg van vier naar veertien zetels. GroenLinks was niet zozeer een partij, maar een frisse beweging, geholpen door hippe meet-ups, zo luidden de analyses. Klaver leek daarmee het tij mee te hebben om de linkse oppositie in de Kamer te leiden.
Maar regelmatig werd hij daarbij overschaduwd door Lodewijk Asscher van de PvdA. Zijn partij was weliswaar bijna totaal ineengestort en werd kwalijk genomen in kabinet-Rutte II vier jaar lang VVD-beleid te hebben uitgevoerd, maar tegelijkertijd leverde hem dat de ruimte op zich af te zetten tegen zijn voormalige coalitiepartner.
Jesse Klaver van GroenLinks wilde nog niet gelijk analyseren waarom zijn partij verloren heeft:
Klaver kreeg juist voor de voeten geworpen dat hij de onderhandelingen over deelname aan Rutte-III had afgebroken vanwege onenigheid over een hypothetische nieuwe vluchtelingendeal. In de jaren daarna liet GroenLinks regelmatig doorschemeren wel in een volgend kabinet te willen zitten.
Onder meer in de coronacrisis leidde dat tot vragen of GroenLinks wel kritisch genoeg was op het kabinet. De partij levert nu bijna de helft in. Een kwart van de kiezers die de vorige keer nog op GroenLinks stemde is overgelopen naar D66. Van één ding zijn die kiezers bijna zeker: dat de partij waarop zij nu gestemd hebben wel in het komende kabinet zit.
