Vlaardingen herdenkt zijn Geuzen uit de Tweede Wereldoorlog
Met een eenvoudige ceremonie bij het Geuzenmonument herdenkt Vlaardingen vandaag de eerste groep Nederlanders die in verzet kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De Vlaardingse Geuzen werden op 15 mei 1940 opgericht. Dat was de dag dat Nederland capituleerde en nog geen 24 uur na het bombardement op Rotterdam. De verzetsgroep groeide snel, ook buiten Vlaardingen, maar werd eind 1940 ook alweer opgerold. Nu precies 80 jaar geleden, op 13 maart 1941, schoten de Duitsers vijftien Vlaardingse Geuzen dood op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag.
Wandelvereniging
Opmerkelijk genoeg is het een wandelvereniging die aan de basis staat van het Geuzenverzet, schrijft Rijnmond. Leden van wandelgroep Flardinga komen geregeld bij elkaar in de woning van één van hen, Arij Kop. Hij zoekt contact met Bernard IJzerdraat uit Schiedam. IJzerdraat is geen wandelaar, maar schrijft wel 'geuzenberichten', waarin hij oproept tot verzet tegen de Duitsers. De wandelaars en IJzerdraat besluiten samen in verzet te gaan.
Het wandelen blijkt een goede dekmantel: tijdens wandeltochten wordt informatie verzameld over Duitse legerplaatsen. De groep begint wapens en springstoffen te verzamelen om de Britten te helpen als ze Nederland komen bevrijden. Ook knippen ze telefoondraden van de Duitsers door.
In november 1940 gaat het mis. Een jong lid van de verzetsgroep dat doordeweeks bij Wilton-Fijenoord in Schiedam werkt, gaat in het weekeinde naar huis in Arnhem. Hij vertelt zijn broer over de Geuzen. De broer vertelt het verhaal door en uiteindelijk komt de informatie via de NSB bij Justitie terecht. Als Justitie bij de jongen in Schiedam een geuzenkrantje aantreft, gaat het snel.
Geen beroep mogelijk
Uiteindelijk worden ongeveer 230 Geuzen opgepakt. "Een hele grote groep uit Vlaardingen, zo'n 130 man", weet Hjalmar Teunissen van het Stadsarchief Vlaardingen. "Er zijn ook Geuzen gearresteerd in Haarlem, Utrecht, Zeist, Arnhem en Nijmegen."
Veruit de meesten worden overgebracht naar de strafgevangenis van Scheveningen - het Oranjehotel. Daar worden op 4 maart 1941 achttien mannen ter dood veroordeeld. Er is geen beroep mogelijk. Wel mogen ze om gratie vragen. Maar op 12 maart wordt het gratieverzoek voor vijftien Geuzen afgewezen. Een dag later worden ze doodgeschoten, samen met drie mensen die de Februaristaking in Amsterdam zouden hebben georganiseerd.
Arij Kop is een van de geëxecuteerden. Hij schrijft nog een afscheidsbrief. "Hartverscheurend", zegt Hjalmar Teunissen. "Hij schrijft dat hij het verschrikkelijk vindt dat hij dit zijn vrouw en kinderen moet aandoen, dat ze zonder hem verder moeten."
Een groep van ruim 150 andere Geuzen wordt op 8 april 1941 vanuit Scheveningen overgebracht naar concentratiekamp Buchenwald in Duitsland. Van daaruit worden ze later naar andere kampen gestuurd. 54 van hen komen niet meer thuis.
Hij praatte niet veel
Een van de Geuzen die na jaren van eenzame opsluiting in Duitse gevangenissen wel thuiskomt, is Arie Hollaar. Hij praatte niet veel over toen, vertelt zijn dochter Ina van Saus-Hollaar. Zij was vijf jaar oud toen haar vader verdween en tien toen hij weer terugkwam.
Nu is Van Saus - net als veel andere Geuzen en hun kinderen - betrokken bij de Stichting Geuzenpenning. De stichting zorgde voor de herbegrafenis van zes doodgeschoten Geuzen, richtte het Geuzenmonument op in het centrum van Vlaardingen en reikt elk jaar de Geuzenpenning uit aan mensen en organisaties die zich inzetten voor democratie, tegen dictatuur, discriminatie en racisme.
Poolse activist
De Geuzenpenning 2021 is toegekend aan Malgorzata Gersdorf, een Poolse voorvechter voor onafhankelijke rechtspraak.
Vanwege de coronamaatregelen, krijgt zij de penning pas op 13 maart 2022. Wel wordt vandaag via de website van de stichting een film over de Geuzen en een toespraak van Gersdorf gestreamd. Ook worden bloemen gelegd bij het Geuzenmonument op de Markt in Vlaardingen.
Stadsarchief Vlaardingen heeft samen met Museum Vlaardingen en Streekmuseum Jan Anderson een digitale tentoonstelling over de Geuzen gemaakt.