Eén test voor alle infectieziekten: nieuw apparaatje maakt het mogelijk
Eén alomvattende test voor alle bekende infectieziekten. Een testkit op zakformaat en een laptop zijn genoeg om overal ter wereld iemand met ziekteverschijnselen in één keer te testen op elke infectieziekte waarvan het genetisch profiel bekend is. Het apparaatje dat dit mogelijk maakt is een draagbare versie van een dna en rna sequencer waarmee genetische profielen van ziekteverwekkers worden gemaakt.
Het apparaat is in laboratoria over de hele wereld al in gebruik. Het staat dus vast dat het werkt. In Nederland wordt het vooral toegepast voor de diagnostiek van zeldzame stofwisselingsziekten, bij kankeronderzoek en bij het zoeken naar de juiste donor voor de juiste patiënt. In Tanzania is het al gebruikt in onderzoek naar dierziekten, zoals de varkensgriep.
Maar voor diagnostiek bij patiënten wordt het nog nauwelijks gebruikt. Daar wil het KNCV Tuberculosefonds verandering in brengen. Het zou een enorme verbetering betekenen, vooral in arme landen waar de mogelijkheden voor adequate en snelle diagnostiek beperkt zijn. Tot nu toe krijgen veel mensen daardoor onjuiste diagnoses en verkeerde behandelingen.
Pilots
Dankzij een gift van 11 miljoen euro uit het Droomfonds van de Postcodeloterij start het Tuberculosefonds de campagne Nooit meer een pandemie om de alles-in-één-test te introduceren in Nederland, Tanzania, Kirgizië en Vietnam. Het doel is om in vijf jaar tijd zo'n 130.000 mensen met gezondheidsklachten te testen.
Daarvan worden ongeveer 25.000 mensen getest op covid-19 en andere virale infecties en 25.000 mensen op bacteriële infecties. Nog eens 35.000 mensen van wie niet duidelijk is waaraan ze lijden, worden breed getest. Die manier van vroeg diagnosticeren van patiënten is bedoeld om in de toekomst pandemieën hopelijk in de kiem te smoren.
Een volgende groep van 45.000 mensen wordt specifiek getest op medicijn-resistentie, de ongevoeligheid voor antivirale middelen, antibiotica of andere middelen tegen infecties.
Hoe werkt het?
De dna- en rna-sequencer, de MinION, is een heel krachtig en klein apparaat dat de genen van ziekteverwekkers (bacteriën, virussen, parasieten, schimmels) identificeert.
Tegelijkertijd herkent het apparaatje mutaties die ziekteverwekkers ongevoelig maken voor vaccins of medicijnen tegen infecties. Daarvoor is alleen een beetje lichaamsmateriaal nodig. Van wat sputum wordt een preparaat gemaakt dat geschikt is om te verwerken in het apparaat. Dat kan in elke gezondheidspost, hoe klein ook, of bij elke arts.
Door de MinION aan te sluiten op een laptop of computer kan het apparaatje in een paar uur de genetische samenstelling van de aangetroffen ziekteverwekker vergelijken met de duizenden profielen van infectieziekten die al genetisch in kaart zijn gebracht. Via de laptop of computer wordt de testkit aangesloten op een internationale database met die informatie.
Allerlei infectieziekten - tuberculose, soa's, hiv, covid-19, bacteriële infecties - kunnen dankzij deze nieuwe techniek meteen worden gediagnosticeerd en op de juiste manier behandeld.
Netwerk
Het KNCV Tuberculosefonds heeft een wereldwijd netwerk in de internationale publieke gezondheidszorg, met name in arme landen. Het richt zich daarbij vaak op de introductie van nieuwe testmethoden en medicijnen. Het fonds heeft daar dus veel ervaring mee.
In Nederland werkt het Tuberculosefonds voor de campagne samen met LabMicta, een medisch microbiologisch lab in Twente, en het RIVM. Voor de pilots in Tanzania, Kirgizië en Vietnam wordt samengewerkt met de nationale laboratoria daar. Het project gaat dit jaar van start.