Paus eindelijk naar Irak, ondanks grote virologische en logistieke zorgen

• Andrea Vreede

Al meer dan twintig jaar willen de pausen naar Irak. Johannes Paulus II deed zijn best om er in het Heilig Jaar 2000 heen te gaan, maar het plan ketste af. Toen kwam de Amerikaanse invasie en daarna terreurgroep IS. Morgen begint paus Franciscus aan een vierdaags bezoek dat met recht historisch genoemd mag worden. Het is zijn eerste reis sinds het begin van de coronapandemie.

Het christendom in Irak dateert uit de vroegste tijd. Het is ontstaan in de eerste eeuw na Christus, volgens de overlevering dankzij de apostel Thomas. Er is een grote diversiteit aan christengemeenschappen: van de Syrisch-Orthodoxe Kerk, de Assyrische Kerk van het Oosten en de Armeense-Apostolische Kerk tot de Syrisch-Katholieke en de Chaldeeuws-Katholieke Kerk. Deze laatste twee behoren tot de Rooms-Katholieke Kerk en erkennen de paus als geestelijk leider.

Aanslagen en vervolging

Sinds de val van dictator Saddam Hoessein in 2003 hebben de christenen zwaar te lijden onder geweld en vervolging. Kerken en dorpen zijn weggevaagd door bomaanslagen of verwoest door IS. Zoals de Al-Tahira kerk in Mosul die onderdeel is van het bezoekprogramma van Franciscus.

Christenen worden er gediscrimineerd door de overheid en zijn nog altijd slachtoffer van moordaanslagen en ontvoeringen. In de afgelopen jaren zijn honderdduizenden van hen geëmigreerd naar Europa en de VS. Anderen zouden dat graag willen, maar bleven in Libanon en Jordanië.

Een van de dorpen waaruit veel mensen vertrokken, is Karakosh, in het noorden van Irak. Met behulp van een lokale cameraman sprak Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr met priester Rony Momeka, die meewerkt aan de heropbouw van zijn gemeenschap:

Het uitgebreide bezoek van de paus is voor de Iraakse christenen van enorme betekenis. De aanwezigheid van Franciscus in de kathedraal van Bagdad en zijn reis naar Mosul in Noord-Irak en de door IS zwaar vervolgde christengemeenschap in Karakosh zijn voor hen een grote troost.

En niet alleen voor hen, want in ook in veel andere islamitische landen hebben de christenen het moeilijk. Met zijn bezoek dwingt Franciscus de hele wereld hiernaar te kijken.

De tweede pijler van de pauselijke reis is de dialoog met de islam en het bevorderen van interreligieuze tolerantie. Op het logo van Franciscus' reis prijken de woorden van Jezus uit het evangelie van Mattheus: "Jullie zijn allen broeders." Precies dat is de boodschap van de paus naar de islamitische wereld.

Al eerder had hij ontmoetingen met hoge soennitische leiders, zoals de groot-imam van de Egyptische al Azhar-universiteit Ahmed al-Tayeb. In 2019 ondertekenden zij een gezamenlijke verklaring met als kernthema godsdienstvrijheid. In Irak wordt Franciscus ontvangen door de zeer gerespecteerde 90-jarige sjiitische groot-ayatollah Ali al-Sistani. Hij is een geestelijke wiens woorden veel gewicht hebben onder de sjiieten.

Om de onderlinge verbondenheid tussen de drie monotheïstische godsdiensten te onderstrepen gaat Franciscus naar Ur, de geboorteplaats van Abraham, aartsvader van joden, moslims en christenen. Het worden van symboliek doordrenkte beelden die misschien meer effect hebben dan de vele toespraken over en weer.

Logistieke nachtmerrie

Logistiek gezien is het bezoek een ware nachtmerrie, en volgens sommigen totale waanzin. Irak is een land vol veiligheidsrisico's waar met regelmaat bom- en raketaanslagen worden gepleegd. Het lijkt een helse toer om de veiligheid van de paus te garanderen, zelfs al heeft Franciscus besloten de pausmobiel thuis te laten en zich in een gesloten auto te laten vervoeren.

Hij zal tijdens zijn stampvolle programma vele honderden kilometers afleggen in vliegtuigen en helikopters en doordringen tot plaatsen als Mosul, hart van de voormalige Islamitische Staat. Daarnaast is de bevolking zwaar getroffen door het coronavirus, met besmettingen die oplopen tot 4000 per dag.

De Vaticaanse ambassadeur die de paus zou moeten begeleiden tijdens zijn reis, is positief getest en zit nu in zelfisolatie. Deskundigen waarschuwen met klem voor een nog verdere toename van besmettingen onder de drommen mensen die mogelijk op het bezoek van de paus afkomen.

Virologen dringen aan op uitstel

Franciscus zelf, zijn twintig medewerkers en de zeventig journalisten die hem op zijn reis vergezellen, zijn allemaal gevaccineerd. Maar de meeste Irakezen niet. De organisatie van het bezoek heeft laten weten dat tijdens de missen in de kathedraal van Bagdad en het stadion van Erbil de afstandsregels in acht zullen worden genomen.

Virologen vragen zich af of dat haalbaar is en hebben aangedrongen op uitstel van het bezoek. Maar dat zit er niet in. Franciscus kan niet wachten om weer op reis te gaan na zijn gedwongen huisarrest door corona. Voor hem is deze reis een hoogtepunt in zijn pausschap. En hopelijk het begin van een vreedzamere toekomst voor de christenen in Irak en daarbuiten.