Meest gemelde bijwerkingen coronavaccins nog steeds spierpijn en hoofdpijn

• Francien Yntema

  Redacteur Wetenschap

Bijwerkingencentrum Lareb heeft tot nu toe 5068 meldingen ontvangen over vermoedens van bijwerkingen door coronavaccins. De meeste meldingen gaan over bekende en relatief milde klachten. Ook zijn er 26 hevige allergische reacties vastgesteld en ontving Lareb 65 meldingen over ouderen die na een prik zijn overleden. In Nederland zijn tot nu toe ruim 800.000 prikken gemeld, geschat wordt dat er inmiddels meer dan een miljoen prikken zijn gezet.

De klachten die het vaakst zijn gemeld zijn reacties op de prikplek, spierpijn, hoofdpijn en dat mensen zich niet lekker voelen. Dit beeld is onveranderd sinds het eerste overzicht van de meldingen eind januari. Deze mogelijke klachten staan in de bijsluiters gemeld en verdwijnen meestal na een paar dagen.

Overlijdens na de prik

Van de 65 mensen die zijn overleden na vaccinatie waren er 55 80 jaar of ouder. 10 mensen waren tussen de 65 en 80. Volgens Lareb hadden ze allemaal een kwetsbare gezondheid vanwege ernstige onderliggende ziekten en/of hun hoge leeftijd.

Agnes Kant, directeur van Lareb, benadrukt dat overlijden na vaccinatie niet betekent dat mensen als gevolg van de vaccinatie zijn overleden. "In Nederland overlijden per week gemiddeld 750 tot 800 mensen in verpleeghuizen en 2000 80-plussers. Daar kunnen ook mensen bij zitten die kortgeleden zijn gevaccineerd." Door corona zijn er in 2020 gemiddeld meer ouderen overleden dan anders.

Onderliggen gezondheidsproblemen

Bij het merendeel van de overlijdens lijken de onderliggende gezondheidsproblemen de meest voor de hand liggende verklaring voor het overlijden, zegt Kant.

In sommige gevallen kan de vaccinatie de toestand van de zeer kwetsbare ouderen wel hebben verslechterd. "Zij kregen in de dagen na vaccinatie klachten die bekend zijn als bijwerkingen", aldus Kant.

Toch is dat voor Lareb geen reden om aan de bel te trekken. "Klachten zoals koorts zijn op zichzelf niet de oorzaak van het overlijden. Maar dat dit bij zeer kwetsbare ouderen een risico kan zijn is bekend. Daarom staat dit in de richtlijnen om in groep vaccinatie zorgvuldig te overwegen."

Alarmbellen

Kant zou wel alarm slaan bij een duidelijk patroon in de meldingen dat kan wijzen op ernstige bijwerkingen. "We zien nu een gemêleerd beeld van allerlei verschillende klachten en gezondheidsproblemen. Als alles in dezelfde richting wijst en je een heel specifiek patroon terugziet bij meerdere mensen die kortgeleden hun vaccin kregen, dan gaan hier ook na een handjevol meldingen wel de alarmbellen af."

Een deel van de meldingen over overlijdens vraagt om vervolgonderzoek. "Overlijden is op zichzelf geen bijwerking", zegt Kant. "Wij willen dus altijd weten of er voorafgaand aan het overlijden iets is gebeurd dat door het vaccin kan zijn veroorzaakt. Soms hebben we te weinig informatie om dat te kunnen beoordelen en dan vragen we meer gegevens op."

Europese monitoring

Ook op bij het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) zijn er geen zorgen over de veiligheid van de vaccins voor kwetsbare ouderen. Eind januari concludeerde het EMA-geneesmiddelenbewakingscomité PRAC na extra onderzoek dat er voor het Pfizer/BioNTech vaccin geen specifieke veiligheidsrisico's zijn bij kwetsbare ouderen.

Op dit moment is de situatie niet anders, blijkt bij navraag aan Sabine Straus die het geneesmiddelenbewakingscomité PRAC voorzit. PRAC onderzoekt individuele meldingen die vanuit de hele wereld in de zogeheten Eudravigilance-database komen en houdt ook het aantal sterfgevallen in de gaten.

"Wij hebben op dit moment geen enkele aanwijzing dat er oversterfte is door de vaccinaties", zegt Straus. "Tot nu toe zijn er wereldwijd 1413 meldingen gedaan van sterfgevallen na prikken met de drie vaccins die wij hier ook gebruiken. Wij kijken of er meer mensen overlijden dan je zou mogen verwachten en houden daarbij ook rekening met het feit dat niet alle overlijdens worden gemeld."

Wel snapt Straus dat het in individuele gevallen lastig kan zijn om te beslissen of vaccineren verstandig is. "Covid is een ernstige en mogelijk dodelijke aandoening en het vaccin werkt heel goed. Maar als mensen heel kwetsbaar zijn dan kan ik me voorstellen dat het een lastige afweging is. Daarom is het verstandig in die gevallen te overleggen met de behandelend arts."