Nederlands satellietinstrument onderzoekt rol wolken en aerosolen in klimaat
Een Nederlands instrument voor een klimaatsatelliet is klaar voor transport naar NASA in de VS. Met de SPEXone hopen wetenschappers meer kennis te krijgen over de grootste onzekerheid die er nog altijd is in het klimaat: de rol van wolken en aerosolen.
Omdat hier nog zoveel onduidelijkheid over bestaat, weten klimaatwetenschappers niet of deze eeuw de temperatuur met 3 of 5 graden stijgt, als de uitstoot van broeikasgassen niet snel daalt. De satelliet moet helpen die onzekerheidsmarge kleiner te maken. Ook willen ze weten of aerosolen de ernst van klimaatverandering maskeren.
"Sommige aerosolen warmen de aarde op, andere koelen juist af", vertelt Aaldert van Amerongen van ruimtevaartorganisatie SRON. "Het netto-effect is dat ze afkoelend zijn. Aerosolen kunnen een kern vormen voor een druppeltje en uiteindelijk tot wolkenvorming leiden. De wolken reflecteren het zonlicht en dan werken ze verkoelend."
De grote vraag is hoe groot dat verkoelende effect is, omdat het misschien een deel van de opwarming van de aarde 'verstopt'.
De industrie en het transport zijn belangrijke veroorzakers van aerosolen, net als bosbranden. In de vorm van luchtvervuiling zijn ze belangrijk voor de volksgezondheid en het klimaat. Het hoofddoel van de nieuwe satelliet is klimaatonderzoek. Als luchtvervuiling wordt verminderd, kan zonlicht de aarde gemakkelijker bereiken. Dat kan leiden tot een sterkere opwarming. Voor een deel verklaart dit waarom Europa sterker is opgewarmd dan andere continenten.
"Van vulkaanuitbarstigen zoals de Pinatubo in 1991 weten we dat de kleine stofdeeltjes een grote rol kunnen spelen in het klimaat. Na de uitbarsting van de Pinatubo was de hele wereld het jaar erna wat koeler", zegt Van Amerongen. "Ook regenpatronen kunnen door aerosolen verstoord raken. Het is dus belangrijk om te weten hoe groot hun effect is."
Effect sterker dan gedacht
In de huidige computermodellen voor klimaatvoorspellingen, worden aan aerosolen verschillende waarden toegekend, bij gebrek aan kennis. Omdat er zoveel verschillende soorten aerosolen zijn, in herkomst en grootte, is hun totale effect onzeker. Sommige zijn bijvoorbeeld niet in staat om wolken te beïnvloeden omdat ze te klein zijn of geen water kunnen opnemen. Wel geven recente onderzoeken aan dat het effect van aerosolen op het klimaat sterker is dan eerder werd gedacht.
Volgens aerosol-onderzoeker Otto Hasekamp van SRON is het belangrijk om nauwkeuriger klimaatmodellen te krijgen. "Als blijkt dat het afkoelende effect van aerosolen heel sterk is, moeten we nog sneller ons best doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen. Voor het klimaat zou het dus beter zijn als ze maar een kleine rol spelen, want dat zou betekenen dat de opwarming er niet sterk door gemaskeerd wordt."
Aan de SPEXone is door Nederlandse onderzoekers drie jaar lang gesleuteld. Eerder werkten dezelfde wetenschappers aan een ander satellietinstrument, Tropomi. Voor een deel is de techniek van Tropomi nu hergebruikt in de SPEXone. Na vandaag gaat het apparaat in een doos, op weg naar de VS.
Als daar de SPEXone eenmaal op de satelliet PACE is geschroefd, volgt nog een periode van uitgebreid testen, om te zien of het bestand is tegen trillingen, schokken en koude en warme temperaturen. Over twee jaar wordt de kunstmaan de ruimte in geschoten.
Trump wilde satelliet niet
Het is bijzonder, zeggen de wetenschappers, om nu uitgebreid contact te hebben met Amerikaanse collega's bij de NASA. Bovendien zijn ze blij dat het oud-president Donald Trump niet is gelukt om deze satelliet tegen te houden.
"Hij heeft tot drie keer toe geprobeerd om deze satellietmissie te annuleren", zegt Hasekamp. Trump had weinig op met klimaatonderzoek en wilde dat de NASA vooral ruimteonderzoek zou doen. "We zijn blij dat het congres in de VS er telkens voor gezorgd heeft dat het toch door ging."