Sommige verpleeghuizen zijn klaar met prikken, maar daarmee verandert (nog) niets
Vijf verpleeghuisinstellingen die op 18 januari als eerste aan de beurt waren voor vaccinatie, hebben de meeste bewoners volledig ingeënt. Maar voor alle verpleeghuizen geldt dat er voorlopig niets verandert aan de coronamaatregelen: de mondkapjes blijven op en de anderhalve meter afstand blijft gelden.
Het gros van de bewoners van instellingen Zorgbalans, Cordaan, TanteLouise, Carint Reggeland en Opella zijn beschermd, dus waarom kunnen de maatregelen dan niet worden losgelaten? Cees Hertogh, hoogleraar ouderengeneeskunde en OMT-lid, benadrukt dat het erg ingewikkeld is om te bepalen welke maatregelen wanneer kunnen worden afgeschaald.
"We verwachten dat bewoners niet of minder ziek worden na vaccinatie, maar ze kunnen het virus misschien nog wel overdragen aan anderen." Dat betekent dat niet-gevaccineerde medewerkers en bezoekers wel nog ziek kunnen worden.
Eerste positieve signalen
Verpleeghuisbewoners krijgen het BioNTech/Pfizer- of Moderna-vaccin. Dat biedt vanaf ongeveer zeven dagen na de tweede prik voor ruim 90 procent bescherming tegen covid-19, de ziekte die door een coronabesmetting wordt veroorzaakt. Maar het is nog niet duidelijk of iemand die gevaccineerd is het virus toch ongemerkt verder kan verspreiden. Daarom gelden dezelfde maatregelen voor mensen die gevaccineerd zijn als mensen die niet gevaccineerd zijn.
Er zijn wel tekenen dat de vaccinatie een gunstig effect heeft. Zo zijn er bijvoorbeeld bewoners besmet geraakt na de eerste en in een enkel geval na de tweede prik, maar die leken minder ziek te worden.
De afgelopen weken is het aantal nieuwe besmettingen in verpleeghuizen ook afgenomen, maar het is onduidelijk of dat toe te wijzen is aan de vaccinatie. Het is te vroeg om dat te concluderen, denkt Hertogh. Met zijn onderzoeksgroep aan het Amsterdam UMC gaat hij binnenkort 60.000 verpleeghuisbewoners monitoren om te bepalen wat het effect van vaccinatie is.
Nog een half jaar maatregelen
Instelling Zorgbalans heeft inmiddels bijna alle 1200 bewoners gevaccineerd, maar een deel van de medewerkers wacht nog altijd op een prik. Zij staan op de wachtlijst van de GGD in afwachting van een nieuwe voorraad vaccins. Ook de meeste bezoekers zijn nog niet ingeënt.
"We zitten, denken we, nog zeker een half jaar vast aan maatregelen als afstand houden en mondkapjes dragen. Pas als er veel meer Nederlanders gevaccineerd zijn, kunnen we aan afbouw denken. En we volgen natuurlijk daarin het advies van het RIVM", zegt een woordvoerder.
Naast de niet-gevaccineerde medewerkers en bezoekers speelt er nog een ander probleem. Regelmatig komen er nieuwe mensen wonen in verpleeghuizen, permanent of voor een kort verblijf. En die zijn ook niet allemaal gevaccineerd. Een hoge vaccinatiegraad binnen een huis is goed nieuws volgens Hertogh, maar de vraag is hoe je dat vasthoudt als er mensen van buiten naar binnen komen.
Wachten op groepsimmuniteit?
"Niemand hangt met een helikopterview boven het veld, dus er is nog te veel onzekerheid. Van de bewoners weet men per instelling hoeveel er gevaccineerd zijn, maar van de medewerkers weten we dat niet altijd," aldus Hertogh. Werkgevers mogen medewerkers niet vragen of zij gevaccineerd zijn en dit ook niet registeren volgens de privacywetgeving.
"Van de bezoekers weet je het helemaal niet. Moet je dan wachten tot er landelijk een acceptabele vaccinatiegraad is?" Bij een hoge vaccinatiegraad in de samenleving, naar verwachting zo'n 70 procent, zou er groepsimmuniteit ontstaan. Maar dat moment breekt waarschijnlijk pas in het najaar aan.
Dat duurt veel mensen te lang. Binnen het OMT wordt daarom volgende week gesproken over eventuele versoepelingen op het moment dat alle bewoners en de meeste medewerkers hun tweede prik hebben gehad.
Hertogh tempert de verwachtingen: áls er versoepeld kan worden, zal het hooguit gaan om een kleine versoepeling zoals verruiming van het aantal bezoekers of minder beschermingsmiddelen inzetten bij cliënten die er problemen in de communicatie en verzorging door ervaren. "Maar dit is nog allemaal zeer voorbarig en onder voorbehoud."
De algemene maatregelen blijven van kracht en moeten wat Hertogh betreft in lijn zijn met de hoogte van de besmettingsaantallen in de omgeving. "Er zullen dan ook geen topdown-adviezen kunnen worden gegeven. Er moet eerder gedacht worden aan een afwegingskader of een routekaart voor zorginstellingen."
