Neusspray beschermt fretten tegen corona, onderzoek bij mensen volgende stap

• Francien Yntema

  Redacteur Wetenschap

Een neusspray met daarin een nieuw ontwikkeld antiviraal middel beschermt fretten een etmaal tegen een infectie met het coronavirus. Dat schrijven wetenschappers van onder meer het Erasmus MC in Science. Ze bereiden nu onderzoeken bij mensen voor.

Het gaat om een klein onderzoek met een handvol fretten. "We hebben het hier dus niet over een middel dat volgende week op de markt is", benadrukt viroloog Rory de Vries van het Erasmus MC. "We zitten in de vroege ontwikkelingsfase en willen nu onderzoeken of dit ook bij mensen werkt."

Opzettelijk besmetten

De onderzoekers besmetten eerst drie fretten opzettelijk met het coronavirus. Zij werden alle drie in een eigen kooi gezet. Vervolgens kregen zes fretten de neusspray met het antivirale middel toegediend en zes andere fretten kregen een placebo-neusspray. De twaalf fretten werden over de kooien verdeeld en brachten 24 uur door met hun geïnfecteerde soortgenoten.

Naderhand bleek dat de fretten die de placebo-neusspray ontvingen allemaal een corona-infectie ontwikkelden. De fretten die het antivirale middel kregen waren niet geïnfecteerd. Drie weken later bleek bovendien dat de placebo-fretten wél antistoffen tegen het virus hadden aangemaakt en de fretten die het antivirale middel hadden gekregen niet.

Cellen binnendringen

Het middel doet zijn werk door te voorkomen dat het coronavirus cellen kan binnendringen. Om in de cel terecht te komen, moet het virus eerst met zijn zogeheten spike-eiwit aan de cel vastklikken. Vervolgens moet het spike-eiwit van vorm veranderen zodat het virus en de cel met elkaar versmelten.

Juist voor die laatste stap steekt het antivirale middel een stokje. "Om van vorm te veranderen moeten twee stukken van het spike-eiwit als het ware aan elkaar ritsen", zegt viroloog De Vries. "Ons middel blokkeert een van de twee stukken rits, waardoor dat niet meer lukt en het virus de cel niet in komt."

Stap naar de mens

"Dit is interessant onderzoek", reageert medisch viroloog Mariet Feltkamp van het LUMC. "Het middel voorkomt echt dat fretten geïnfecteerd raken. Ik zou zeker investeren in vervolgonderzoek als ik de mogelijkheid had."

Toch houdt Feltkamp een slag om de arm. "Fretten zijn geen mensen. De eerste vraag is dus of dit ook bij mensen werkt. Zo ja, geeft het dan bijwerkingen? Ook ben ik benieuwd hoe vaak je zo'n middel kunt gebruiken. Stel je zit elke dag in de trein en bent een beetje bang, kun je dan dagelijks zo'n neusspray gebruiken? En wordt het een spray, of werkt een pufje misschien beter?"

Ook immunoloog Dimitri Diavatopoulos van het Radboudumc is enthousiast. "Dit heeft veel potentie. Als het middel ook bij mensen werkt dan kan het helpen om infecties te voorkomen totdat er genoeg vaccins zijn. Voordeel is ook dat het laagdrempelig en makkelijk te gebruiken is."

Incubatietijd

Verder is Diavatopoulos benieuwd of het middel ook werkt ná blootstelling aan het virus. "Via onze testsystemen komen we mensen op het spoor die risicocontacten hebben gehad. Als je mensen tijdens hun incubatietijd een middel kunt geven dat voorkomt dat ze ziek worden en dat ze het virus doorgeven, dan is dat natuurlijk van grote meerwaarde."

Plannen voor onderzoek bij de mens zijn in de maak, maar die studies worden vooral uitgevoerd door collega's in de Verenigde Staten, zegt De Vries. Eerst moet blijken of het middel ook veilig is voor mensen en daarna wordt volgens De Vries mogelijk onderzocht of het ook mensen beschermt tegen infectie.

Productieproces

Als het inderdaad werkt, dan is het mogelijk niet direct voor iedereen beschikbaar. Omdat het een nieuw middel betreft, moet worden uitgezocht hoe het grootschalig geproduceerd kan worden. Wat het zal kosten is volgens De Vries nog niet te zeggen omdat nog onduidelijk is hoe het productieproces eruit zou zien.

Ondertussen is het nadenken over mogelijke toepassingen begonnen. "Een middel dat 24 uur tegen besmetting beschermt kan bijvoorbeeld handig zijn als je met het vliegtuig moet reizen en je jezelf wilt beschermen", zegt De Vries. "Je kunt ook denken aan toepassingen bij festivals of concerten, maar dat zijn niet de situaties waarin dit middel op korte termijn wordt uitgetest."