PvdA 75 jaar: ‘We zijn pas net begonnen’
Een jubileum zoals je dat zelden ziet in de politiek. Vandaag is het 75 jaar geleden dat de Partij van de Arbeid werd opgericht, op een bijeenkomst in de grote zaal van hotel Krasnapolsky in Amsterdam. Op de SGP na is de PvdA daarmee de oudste politieke partij van Nederland.
De corona-epidemie staat uitbundige festiviteiten in de weg. En ook anderszins is er weinig rede tot grote vreugde, want de jubilaris is er niet heel goed aan toe. De partij is de ongekende verkiezingsnederlaag van 2017 nog niet te boven. Ook het vertrek van partijleider Lodewijk Asscher is nog niet door iedereen goed verteerd.
Maar partijvoorzitter Nelleke Vedelaar is een winterharde optimist en laat zich niet uit het veld slaan. ,,Het is een bijzondere dag voor ons allemaal. Als je je realiseert wat we in die 75 jaar hebben bereikt, de opbouw van de verzorgingsstaat, de invoering van de AOW, vrouwenemancipatie, dan kunnen we daar trots op zijn. Tegelijk realiseren we ons dat we pas net begonnen zijn. Als je nu kijkt naar de samenleving zie ik echt de relevantie van de sociaaldemocratie. De corona-crisis maakt zichtbaar wat we al langer voelen: verdeeldheid, scheefgroei, woningnood, lage beloning in veel sectoren. Voor veel te veel mensen is er grote onzekerheid in hun leven gekomen. Dat moet en kan anders."
De PvdA is, met het CDA, de architect van de verzorgingsstaat. De naam van de eerste PvdA-premier, Drees, is onlosmakelijk verbonden met de AOW, die van Den Uyl met spreiding van kennis, macht en inkomen en het motto van Kok was 'banen, banen, banen'.
Volgens Vedelaar is aan de essentie van de missie door de jaren heen niets veranderd. "In het oprichtingsprogramma van de SDAP (voorloper van de PvdA) uit 1894 stond al dat er gelijk loon voor gelijk werk van mannen en vrouwen moest komen. Nu zie je dat flexwerkers, mensen met nul-urencontracten en zzp'ers op de arbeidsmarkt als eerste de dupe zijn van de coronacrisis. Daar komt de PvdA anno 2021 voor op."
Het hoogtepunt in de geschiedenis van de PvdA is volgens Vedelaar de opbouw van de verzorgingsstaat. Het grote dieptepunt de nederlaag van 2017. ,,De economie kromp en de werkloosheid steeg toen we in 2012 met de VVD gingen regeren. Maar in 2017 groeide economie weer en kromp de werkloosheid. We zijn een partij die er altijd staat als het moeilijk is. Maar we hadden dingen anders moeten doen en daar hebben we de afgelopen jaren aan gewerkt. De verhoging van de AOW-leeftijd hebben we afgeremd, we willen de basisbeurs voor studenten terug. We hebben geleerd van gemaakte fouten."
Linkse thema's
Het electorale hoogtepunt beleefde de PvdA onder leiding van Joop den Uyl; in 1977 behaalde de partij 53 zetels. Sindsdien is de trend naar beneden, ondanks enkele uitschieters onder leiding van Kok (45 in 1998) en Samsom (38 in 2012). De gestage daling wijt Vedelaar aan het een verandering van het politieke speelveld. ,,De versplintering is groot geworden. Maar dat kan altijd weer omslaan. Twee jaar geleden waren we, bij de Europese verkiezingen, de grootste van Nederland, over vijf weken kunnen we dat weer zijn."
Uit allerlei kiezersonderzoeken blijkt dat veel mensen minder marktwerking willen en meer aandacht voor zorg, onderwijs, volkshuisvesting en klimaat. Vooral linkse thema's. Maar in de peilingen zie je al lange tijd dat de PvdA en andere linkse partijen daar totaal niet van profiteren.
Linkse samenwerking
Samenwerking met die andere partijen is daarom volgens Vedelaar noodzakelijk. ,,Ik blij te zien dat ook bij andere partijen het geloof in de markt voorbij is. Tegelijk zeg ik tegen alle kiezers: laat je niet bedriegen. VVD en CDA blijven kiezen voor grote bedrijven en het minimumloon en de zorgsalarissen gaan bij hen niet omhoog. Een links blok is het antwoord voor de beste toekomst van Nederland. Onze tegenstanders zitten niet op links maar op rechts."
Toch zette onlangs GroenLinks-leider Jesse Klaver PvdA-leider Lodewijk Asscher vol in de schijnwerpers met de eis dat het kabinet moest afreden vanwege de toeslagen-affaire. Prompt legde Asscher zijn lijsttrekkerschap neer. En SP-leider Marijnissen zei vorige vorige week in een interview ook goed met het CDA en de CU te kunnen samenwerken.
Vedelaar: ,,De samenwerking tussen de linkse partijen is er en die blijft er. Een sterk alternatief zijn voor VVD en CDA is ons belangrijkste doel. Daar focus ik op. En mocht de PvdA na 17 maart kunnen meeregeren dan doen we dat niet zonder ten minste één van de andere linkse partijen."