Van 'geen doden' tot 'genocide': oorlog in Tigray is groot zwart gat
In de Ethiopische deelstaat Tigray woedt sinds begin november een conflict waarbij honderdduizenden mensen ontheemd raakten. Het is een oorlog achter gesloten deuren, want niemand weet wat er precies gebeurt in het gebied. Er zijn geloofwaardige beschuldigen over plunderingen en moorden, over ontvoerde vluchtelingen en over een invasie van het leger uit buurland Eritrea. Sommigen spreken zelfs van een genocide.
Hoewel er overweldigende aanwijzingen zijn van een grote humanitaire crisis, zegt de Ethiopische regering dat er geen doden zijn gevallen en dat er geen Eritrese soldaten in Tigray zijn. De regering deed de deur op slot, hulpverleners en journalisten komen er nauwelijks in.
Angstige vluchtelingen
VN-commissaris voor vluchtelingen Filippo Grandi wist dus dat zijn bezoek aan de regio een van de moeilijkste uit zijn loopbaan zou worden. Want hoe krijg je de waarheid boven tafel zonder je gastheren tegen de schenen te schoppen? Bij zijn bezoek deze week mocht hij van de Ethiopische regering slechts naar een van de vier grote Eritrese vluchtelingenkampen in Tigray afreizen.
Omringd door Ethiopische ambtenaren, moest hij van de achtergebleven angstige vluchtelingen te weten zien te komen of het Eritrese leger was binnengevallen en kampbewoners had ontvoerd. Grandi liet zijn diplomatieke beleefdheden varen en kwam na afloop met een harde verklaring.
"De situatie in Tigray is heel ernstig en heel erg urgent", zei hij. En: "Vele vluchtelingen kwamen klem te zitten bij de gevechten en werden onder dwang teruggestuurd naar Eritrea". Dat is ongebruikelijk recht voor zijn raap voor een diplomaat.
Bloedbad in een kerk
De VN-Veiligheidsraad in New York besloot een paar dagen later achter gesloten deuren te praten over Tigray. Uit die bijeenkomst lekte info die opnieuw de officiële Ethiopische verklaring van de oorlog tegenspreekt. Mark Lowcock, onder-secretarisgeneraal van humanitaire zaken, zei dat "de regering 60 tot 80 procent van Tigray beheert, maar geen controle heeft over Eritrese soldaten en over milities uit de aangrenzende deelstaat Amhara".
"Tigray is een groot zwart gat voor ons", vertelde een diplomaat onlangs. Journalisten zitten met hetzelfde dilemma. Al in november hoorden we van burgers in Eritrea over troepenbewegingen naar Tigray, kregen we berichten van anonieme bronnen vanuit Tigray over bombardementen.
En later over massaslachtingen, verkrachtingen en het doden van kinderen. Ooggetuigen vertelden over een bloedbad in een kerk in de historische stad Axum, over beschietingen van een moskee, over Eritrese tanks volgeladen met geplunderde goederen.
Hier ligt het conflictgebied:
De winnaar van de Nobelprijs voor de vrede in 2019 die een jaar later een oorlog begint: het contrast kan nauwelijks groter. De Ethiopische premier Abiy Ahmed zegt dat hij geen andere keuze had dan hard optreden in Tigray.
Ethiopië heeft tien deelstaten en soldaten van de Tigrese autoriteiten openden op 4 november de aanval op het nationale leger. Dat luidde volgens de premier het begin van de oorlog in. Maar aan die aanval ging een lange machtsstrijd vooraf tussen zijn regering en de Tigrese machthebbers, die ruim een kwart eeuw de scepter hadden gezwaaid in het hele land.
Er ontstond een grote controverse: wie heeft er de meeste schuld aan dat de machtsoverdracht van de Tigreeërs naar Abiy Ahmed met zoveel haatcampagnes gepaard ging? En nu de controverse is ontaard in oorlog, bestaat er dus zelfs een meningsverschil over wat zich afspeelt in Tigray.
Dit conflict veroorzaakt littekens die jaren kosten om te genezen.
"Een genocide", zeggen de naar onherbergzame holen en grotten opgejaagde leiders van Tigray. Er heeft een zuiveringscampagne plaatsgevonden van Tigreeërs op alle niveaus in het Ethiopische staatsapparaat, het leger, de diplomatie, de nationale luchtvaartmaatschappij, het ambtenarenapparaat.
Over het wangedrag van Eritrese soldaten en de misdaden begaan door etnische milities bestaat ook weinig twijfel meer. Maar verder bestaan er bij journalisten en diplomaten alleen maar vragen over het werkelijke plaatje van wat er zich afspeelt in Tigray.
'50.000 doden'
Tigrese politieke partijen onafhankelijk van de verdreven lokale autoriteiten spraken deze week van 50.000 doden door het conflict. Ook dat valt niet te controleren. Wat onomstreden is, zijn de gevolgen voor de stabiliteit van Ethiopië en de wijdere Hoorn van Afrika. De oorlog in Tigray dreigt landen als Soedan en Egypte het conflict in te zuigen, zo niet rechtstreeks dan wel door steun aan handlangers.
In Ethiopië zelf zijn etnische geschillen die al eerder oplaaiden nog meer op scherp komen te staan, want niet alleen in Tigray, maar ook in de andere deelstaten vallen er doden door politiek geweld. "Dit conflict veroorzaakt littekens die jaren kosten om te genezen", merkte een onafhankelijke Tigreeër bitter op. Daar kunnen vermoedelijk alle partijen het wel over eens zijn.
Veel mensen zijn de afgelopen tijd op de vlucht geslagen:
