Coronacrisis voedingsbodem voor extremistische denkbeelden

De zorgen nemen toe over mensen die door radicale denkbeelden een gevaar vormen. Bij het Landelijk Steunpunt Extremisme (LSE) kwam voor de coronacrisis ongeveer één keer per maand een melding binnen, nu zijn dat er meerdere per week.

En waar de zorgen voorheen vooral gingen over mogelijke jihadisten, gaat het merendeel van de meldingen nu over een heel andere groep: mensen die gevoed door bijvoorbeeld complotdenkers of extreemrechtse groepen online snel radicaliseren. "Iedereen kan de huidige wildheid online zien. Wij zien de echte mensen die daarachter zitten", zegt directeur Saskia Tempelman.

De meldingen nemen een vlucht omdat door corona en de gevolgen daarvan meer mensen zich onzeker of angstig voelen, gaat de directeur verder. "Dat is een voedingsbodem voor extremisme. Mensen zijn bijvoorbeeld bang dat de staat het binnenkort niet meer in de hand heeft en er chaos uitbreekt. Ze gaan zichzelf en hun kinderen voorbereiden op hoe ze moeten overleven als het misgaat.

Saskia Tempelman pleit voor meer bewustzijn:

Tempelman benadrukt dat de meldingen niet gaan over kritisch of anders denken. Het steunpunt komt pas in beeld als mensen met extreme gedachten ook de wet overtreden of plannen hebben om geweld te gebruiken.

Het persoonlijk leed is groot in gezinnen waar iemand zo radicaliseert dat ze aankloppen voor hulp, zegt ze. De meldingen worden bijvoorbeeld gedaan door opa's of oma's die vrezen dat hun kleinkinderen door ouders worden meegenomen in extreme complottheorieën. Of van partners die bang worden voor hun wederhelft.

Niels is een van de mensen die namens het steunpunt gezinnen begeleidt en betrokken instanties adviseert. Hij ziet dat meer mensen op de hoogste treden staan van wat hij een 'radicaliseringsladder' noemt. "Die mensen zijn niet allemaal van plan om aanslagen te plegen. Maar met meer mensen op de hoogste treden van die ladder, is het wel voorstelbaarder geworden dat het een keer gebeurt."

Hij vertelt dat een deel van de mensen denkt dat ze moeten strijden voor hun zelfbehoud en zichzelf daarom gaan trainen of op zoek gaan naar wapens. "Ze geloven dat anderen kwaad in de zin hebben en dat zij zichzelf moeten verdedigen. Dat kan gaan om een overheid die kinderbloed zou drinken of het volk wil onderdrukken tot een strijd om het 'blanke ras' te redden."

Vaak zien ze hun vijanden niet meer als mensen, zegt Niels. "Ze dehumaniseren anderen en normaliseren geweld." Die 'ander' is nu opvallend vaak de overheid, merkt hij. "Er is veel meer wantrouwen. Je ziet het aantal complotdenkers toenemen en ook extreemrechts krijgt meer bijval."

'Nieuw probleem'

Het meldpunt hoopt dat er meer bewustzijn komt bij hulpverleners over deze groeiende groep extremisten. "Het is een nieuw probleem in onze samenleving, waar we allemaal mee moeten omgaan", zegt Tempelman. "Mensen kunnen echt de weg kwijtraken en zelfs tot geweld overgaan. We moeten dat beter leren herkennen."

Niels sluit zich daarbij aan. Maar hij is ook optimistisch. "De onzekerheid voor mensen is nu groot door de coronacrisis en ingrijpende veranderingen in de samenleving, maar ik verwacht dat als die omstandigheden verbeteren, deze toename van meldingen ook stabiliseert of zelfs weer daalt."

De achternaam van Niels is bij de redactie bekend, maar die wordt vanwege de aard van zijn werk hier niet genoemd.