Britse, Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse variant: welke mutaties zijn er eigenlijk?

Het coronavirus telt sinds de uitbraak ruim een jaar geleden duizenden mutaties. De bekendste mutant is de Britse. Maar ook Zuid-Afrikaanse, Japanse en Braziliaanse varianten duiken op. Hoeveel mutanten zijn er wereldwijd en hoe gevaarlijk zijn ze?

"Het coronavirus muteert aan de lopende band", weet dierenarts en onderzoeker Reina Sikkema van het Rotterdamse Erasmus MC. "Het heeft een genetische code van ongeveer 30.000 'letters' waar steeds mutaties in optreden."

Sommige mutaties wijken zo af, dat ze ook nauwkeuriger worden onderzocht. "Bepaalde varianten drukken mogelijk hun stempel op belangrijke eigenschappen van het virus, zoals de besmettelijkheid en de mate van ontduiken van onze afweerreacties. Daarom worden er nu wereldwijd zo'n vijf varianten in de gaten gehouden", verklaart Chantal Reusken, viroloog bij het RIVM.

Wat overeenkomt in alle mutaties die worden gemonitord, is de N501Y-mutatie van het zogenoemde S-gen. Het S-eiwit, ook wel spike-eiwit genoemd, is een eiwit aan de oppervlakte van het coronavirus dat zich aan 'celreceptoren' bindt. Veel antistoffen binden zich ook aan dit spike-eiwit. Hierdoor kan het virus dat zich in onze luchtwegen vastzet, beter hechten.

De D614G-mutatie is de meest dominante mutant, die het oorspronkelijke virus uit China heeft verdrongen. Deze variant komt het meest voor in Europa.

"Mutaties kun je zien als vertakkingen in een boom", legt Chantal Reusken uit. "Je hebt de D614G-mutatie, maar die hebben we verder geen (landen)naam gegeven. Je hebt zoveel varianten, die krijgen allemaal een aanduiding in de vertakkingen van de boom."

De Britse variant

De variant die bekend staat als de Britse coronavariant, ook wel de B.1.1.7 genoemd, lijkt besmettelijker en kan op termijn de andere dominante variant (D614G) overwoekeren.

De Britse mutant verspreidt zich 40 tot 70 procent sneller dan het coronavirus dat wij tot nu toe kennen, blijkt uit Britse en Deense studies.

"Naar de Britse variant is het meeste onderzoek gedaan, omdat in het Verenigd Koninkrijk van veel monsters de genetische code wordt bepaald, en er veel onderzoekers en geld beschikbaar is om de verspreiding van deze variant te bestuderen. Deze onderzoeken zijn in Brazilië en Zuid-Afrika nog wat minder vergevorderd", merkt onderzoeker Sikkema op.

De consequenties van bijvoorbeeld de Britse mutant kunnen groot zijn, laat NOS op 3 in deze vijf afbeeldingen zien:

De Zuid-Afrikaanse variant

De Zuid-Afrikaanse variant is de meest gevreesde variant: experts weten namelijk niet zeker of de Zuid-Afrikaanse variant vatbaar is voor de vaccins die nu worden gemaakt.

"De Zuid-Afrikaanse en de Braziliaanse variant hebben een mutatie die mogelijk van invloed is op de efficiëntie van immuunreacties. Die mutatie heet E484K, en die zit ook in de Zuid-Afrikaanse en in beide Braziliaanse varianten. Dit wordt nu onderzocht door de WHO en vaccinproducenten, Pfizer bijvoorbeeld", weet viroloog Reusken.

De Braziliaanse en de Japanse variant

In Brazilië zijn twee mutanten gevonden, die net als de Britse en Zuid-Afrikaanse variant besmettelijker lijken te zijn. Ook bij de Braziliaanse variant is er sprake van een mutatie van het spike-eiwit.

De Japanse variant is eigenlijk niet Japans, maar Braziliaans, zegt onderzoeker Sikkema. "De variant die in Japan was gevonden is in feite de Braziliaanse variant, die nu daar nu aan het toenemen is."

Nieuwe mutaties

Tot slot, kunnen we nog nieuwe varianten verwachten, uit bijvoorbeeld IJsland of Mongolië? "Dat kan", zegt viroloog Reusken. "Dat kan in andere landen gebeuren, maar ook hier als het virus van mens weer naar een diersoort gaat. Bijvoorbeeld via nertsen kan weer een variatie ontstaan die van grote invloed kan zijn. Of door de toenemende druk op het virus door de uitrol van vaccinaties en het geven van antivirale therapieën."