Raad van State weegt eigen uitspraken na toeslagenaffaire

De Raad van State steekt de hand in eigen boezem na keiharde kritiek over de toeslagenaffaire. De hoogste bestuursrechter gaat kijken of er ook in andere dossiers te weinig oog was voor de gevolgen voor burgers.

"Als je zo'n rapport ziet van de commissie, dan vind ik niet dat je kunt zeggen: wij spreken alleen maar via onze uitspraken", zegt Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak, in Trouw over het uitzonderlijke onderzoek. "Normaal geeft een rechter geen toelichting op zijn uitspraken, maar dit rapport is van zo'n ernst en zwaarte dat het passend is te reageren."

De commissie-Van Dam presenteerde eind vorig jaar een snoeihard rapport over wat er was fout gegaan bij de harde fraudebestrijding door de Belastingdienst. Het kabinet, de Tweede Kamer, het ambtenarenapparaat én de rechterlijke macht hadden nauwelijks oog voor de verstrekkende gevolgen van kleine fouten door onschuldige burgers.

"Er ontbrak een ventiel waarmee de rechter in individuele gevallen meer maatwerk had kunnen bieden. En er lag een dwingende bepaling dat alles teruggevorderd moest worden", analyseert Van Ettekoven in de krant. "Het had anders gekund, het had eerder gekund, maar het had volgens de wet niet anders gemoeten."

'Hele kast met uitspraken doorlichten'

Omdat de ongewenste bijwerkingen van de strenge wetgeving jarenlang genegeerd werden, wil de Raad van State nu bij andere dossiers controleren of daar ook geen fouten zijn gemaakt. "Wij gaan onze hele kast met zaken en uitspraken doorlichten. We willen kijken of er op andere terreinen sprake is van disproportionele gevolgen voor burgers, al vraagt de wet van de rechter om streng op te treden."

Van Ettekoven noemt als voorbeeld de gevolgen van het weigeren van een Verklaring omtrent het gedrag, wat "echt een blokkade in het leven van mensen" kan veroorzaken. Tegelijkertijd onderstreept hij dat het doel van die regeling niet onderuitgehaald mag worden, "het toetsen van mensen met een strafrechtelijk of zedenrechtelijk verleden".

Donderdag werd bekend dat de Belastingdienst niet strafrechtelijk wordt vervolgd voor de gemaakte fouten. Volgende week komt het kabinet opnieuw bijeen om een reactie te bespreken.