Aardverschuiving door 'snelle klei' is niets nieuws voor Noorwegen
Het is een angstaanjagend idee, klei die onder je huis wegzakt en plotseling vloeibaar wordt. Dat geologische verschijnsel lijkt de oorzaak te zijn van de aardverschuiving gisteren in het Noorse plaatsje Ask, ten noorden van Oslo. Tien mensen worden nog vermist, zeker duizend mensen zijn geëvacueerd en tientallen huizen zijn verwoest.
Kvikkleire heet het in het Noors, 'snelle klei'. Ze zijn goed bekend met het verschijnsel in Scandinavië, want het gebeurt er vaker. In 1702 werd een middeleeuws stadje weggevaagd in het zuiden van Noorwegen, in 1893 vielen er wat noordelijker 116 doden door een aardverschuiving die een krater van enkele kilometers achterliet, in 1978 slaagden twee amateurfilmers erin het verschijnsel voor het eerst op camera vast te leggen bij het plaatsje Rissa. Dit jaar was er nog een aardverschuiving in het noordelijke Alta waarbij acht huizen wegspoelden. Ook in Canada doet het fenomeen zich met enige regelmaat voor.
Aardverschuivingen kunnen verschillende oorzaken hebben, maar volgens een woordvoerder van het Noorse water- en energiedirectoraat ging het ook nu in Ask om zo´n ´snelle klei´-verschuiving. Die klei heeft de bijzondere eigenschap door ontzilting en onder hoge druk in elkaar te kunnen storten en vloeibaar te worden. In deze video is te zien hoe dat werkt.
Door de aardverschuiving bij Ask ontstond een grote krater. Een bewoner vertelt hoe hij er met zijn auto in terechtkwam:
Regenval kan een rol bij spelen bij het instorten van de klei, zegt geoloog Peter van der Gaag. "Aardverschuivingen treden vaak op na hevige regenval, soms kan het regenwater door de zachte bovengrond doorsijpelen tot op de harde rotsmassa. De zachte bovengrond is dan doorweekt, wordt steeds zwaarder, en de zware modder komt in beweging."
Onder de klei in Noorwegen ligt vaak een harde rotsbodem die geen water doorlaat, wat het proces nog meer versnelt. "Er kan zelfs een stromend waterlaagje ontstaan tussen de harde ondoorlatende rotsbodem en de bovenliggende zware modderige zachte grond. Uiteindelijk wordt de zachte massa met de waterlaag instabiel en komt de grond in beweging"
Huizen gebouwd
Volgens de Noorse omroep NRK heeft het hevig geregend in het gebied en kan de grond daardoor inderdaad extra instabiel zijn geworden. Er is wel ophef in Noorwegen over de vraag waarom er op die instabiele grond gebouwd mocht worden. In 2005 was uit geologisch onderzoek al gebleken dat er risico op aardverschuivingen bestond, meldde een andere Noorse zender, TV2. Ondanks dat rapport werden er drie jaar later nog huizen gebouwd.
Ook geoloog Tim van Hattum van de Wageningen University & Research weet dat hevige regen meer uitspoeling van de klei kan veroorzaken. In Nederland hebben we ook kleigronden, maar bang voor dit soort aardverschuivingen hoeven we hier niet te zijn, verwacht hij. "In ons land is er veel minder hoogteverschil en geen rotsbodem. Hier hebben we andere problemen, zoals droogte en verzilting."
