Zorgen in Rotterdam over tekort aan ateliers, 'kunstenaars in de verdrukking'

• Nasrah Habiballah

  correspondent Rotterdam-Den Haag

Haast niet meer kunnen zitten in je woonkamer omdat die vol staat met schilderijen, stellages en verfspullen. Het is hoe de Rotterdamse kunstenaar Dineke van Huizen er nu bij zit. Ze moest noodgedwongen haar atelier uit en kan geen andere geschikte werkplek vinden, waardoor alles nu in haar woning staat.

Ze is niet de enige in zo'n situatie. Volgens de FNV Kunstenbond is het tekort aan ateliers een probleem in alle grote steden. "We zien dat overal in het land werkplekken voor kunstenaars onder druk staan", zegt Peter van den Bunder van de bond. Hoewel landelijke cijfers ontbreken, zegt de bond zulke signalen van meerdere plekken te krijgen.

In Rotterdam hebben ze de cijfers wel. Een groep kunstenaars hield daar een enquête om in beeld te brengen hoe groot het probleem is. Daaruit blijkt dat ongeveer eenderde van de 4000 kunstenaars in de stad nu geen werkruimte heeft.

Woningen

Veel oude gebouwen die kunstenaars relatief goedkoop kunnen huren moeten wijken voor nieuwbouw of worden omgebouwd tot woningen. Er blijven daardoor steeds minder betaalbare opties open.

Volgens Van den Bunder zou het ateliertekort een veel groter aandachtspunt moeten zijn. In de vorige crisis, toen de leegstand opliep, werd het "een hype" om kunstenaars in lege panden te zetten. "Je zag ook dat dat effect had en dat dit zowel sociaal als economisch waarde toevoegde. Maar zodra vastgoed onder druk komt te staan, zie je dat ze er weer uit moeten en dit beleid helemaal niet duurzaam is."

Volgens de Kunstenbond is de woningmarkt zeer belangrijk, maar moet de waarde van kunst en cultuur voor een stad niet onderschat worden. "Kunst en cultuur zijn belangrijk voor de leefbaarheid van een stad en maken een stad ook aantrekkelijk. Je zou daarom bij bestemmingsplannen dat óók moeten inplannen. Dus niet alleen denken aan woningen, een school, of supermarkt, maar ook aan werkruimtes voor creatievelingen."

'Kan gewoon niet werken'

Dineke van Huizen zit nu dus thuis met haar werken. 23 jaar had ze een atelier in een pand dat door kunstenaars zelf was gebouwd. De gemeente had destijds grond daarvoor aangewezen, maar die grond moesten de kunstenaars vorige maand weer opgeven vanwege plannen voor een nieuwe woonwijk.

Een andere betaalbare, geschikte ruimte vinden is Van Huizen nog niet gelukt. En dus ligt haar werk nu stil. "Normaal gesproken haal ik ongeveer de helft van mijn inkomsten uit de kunst, maar ik kan nu gewoon niet werken. Ik heb daarvoor niet genoeg ruimte in mijn huis."

Zo ziet de woonkamer van Dineke er nu uit:

Ook kunstenaar Diana Roig zat in het gebouw bij Van Huizen. Ook zij heeft nog geen andere werkruimte gevonden. "Mijn grootste werken heb ik gelukkig mogen opslaan in een atelier van vrienden, maar de rest staat nu allemaal thuis in mijn kleine appartementje."

Roig leeft van haar kunst en een werkplek is essentieel voor haar inkomen. "Dit is dus geen luxeprobleem. Het is ook geen luxe beroep, maar juist keihard werken. Ik werk soms 14 uur per dag en daar heb je wel een geschikte ruimte voor nodig."

De kunstenaar benadrukt eveneens dat kunst en cultuur onmisbaar zijn voor een stad: "Kunst brengt heel veel met zich mee in onzichtbare lagen waar mensen zich niet bewust van zijn. Het is een ingang in de samenleving die verrijking kan brengen aan de mens."

Wachtlijst

De gemeente Rotterdam zegt dat ze kunstenaars graag in de stad wil houden. In 2017 is afgesproken dat er in vijf jaar toegewerkt zou worden naar een verdrievoudiging van atelierruimtes in gemeentelijk bezit. Toch lijkt dat niet voldoende. Stichting Kunstaccommodatie Rotterdam (SKAR) verhuurt atelierruimtes in gemeentelijk bezit, maar heeft ondanks de extra ruimte de wachtlijst van kunstenaars de afgelopen jaren zien verdubbelen naar zo'n 800 personen.

Want de gemeente maakt vierkante meters voor kunstenaars vrij, maar er blijven ook steeds werkplekken verdwijnen. De gemeente heeft gezegd de resultaten van de enquête van de Rotterdamse kunstenaars mee te nemen in de evaluatie van het atelier- en broedplaatsenbeleid in 2021. Er wordt dan gekeken of er meer ruimte voor creatievelingen vrijgemaakt kan worden.