Nachtmis in coronatijd: van livestream in lege kerk tot creatief alternatief

• Marieke Kesteloo

  redacteur binnenland

Het is Kerstavond: de avond waarop de kerken normaal gesproken helemaal vol zitten. Maar hoe anders is dat dit jaar.

De Nederlandse bisschoppenconferentie besloot vorige week dat er vanwege de strenge lockdownregels dit jaar op Kerstavond geen publieke vieringen in de rooms-katholieke kerken zijn. En dus zijn de nachtmissen alleen online te volgen.

Dat betekent dat plebaan Vincent Blom van de Sint-Jan kathedraal in Den Bosch vanavond een lege kerk in kijkt tijdens zijn mis. "Vorig jaar kwamen er 1800 mensen naar de nachtmis en was er een koor van vijftig man. De mensen stonden tegen de muren om erbij te kunnen zijn." Hij zucht. "Nu zijn er nul bezoekers, vier zangers, een aantal misdienaars en ik."

Hoewel de mis alleen online te zien is, ziet hij er verder hetzelfde uit: er is een preek, er wordt gezongen en het kerstverhaal wordt verteld. "Maar de hele beleving en sfeer zijn anders. Het is op deze manier lastig mensen echt bij de mis te betrekken. Daarom vragen we de mensen thuis een beetje kerk te maken: zet bijvoorbeeld je computer bij de kerstboom of naast de kerststal."

Ondanks de beperkingen heeft Blom begrip voor de lockdownmaatregelen. "Het is niet anders. Rationeel snappen we allemaal dat we dit moeten doen. Maar emotioneel is het een ander verhaal, Kerstavond is toch een van de belangrijkste avonden en nachten voor christenen."

Toch bezoekers

Ondanks het advies om diensten op kerstavond zoveel mogelijk digitaal te houden, zijn in de Grote Kerk in Wijk bij Duurstede bij de protestantse kerstnachtdienst van vanavond toch bezoekers welkom.

Dat gaat enkel om mensen met een bijzondere reden, zegt dominee Jan Offringa. "Denk aan terminaal zieken die nog een keer een kerstnacht bij willen wonen. Of aan eenzamen, die anders alleen zitten. Of mensen die het niet lukt om digitaal naar een dienst te kijken."

Offringa benadrukt dat de kerk zich aan de landelijke richtlijn houdt, er mogen maximaal dertig mensen aanwezig zijn. "Het is fijn om deze mogelijkheid aan te kunnen bieden aan mensen die toch heel graag bij de dienst willen zijn. We hopen er zo voor hen toch iets moois van te kunnen maken."

Drive through

In sommige steden en dorpen gaan de kerstavonddiensten helemaal niet door, ook niet digitaal. Sommige kerken hebben alternatieve vieringen bedacht. De gereformeerde kerk in de Friese dorpen Lioessens en Morra organiseert bijvoorbeeld een kerst drive through.

Bezoekers rijden in auto's langs verschillende scenes uit het kerstverhaal, gespeeld door dorpsbewoners. Bij elke scene hoort een kort verhaaltje, dat bezoekers kunnen beluisteren door een QR-code te scannen.

"Al weken geleden zijn we gaan brainstormen over een coronaproof alternatief voor de kerstnachtdienst", legt organisator Ansje Boonstra uit. "We dachten: je weet maar nooit wat er in december nog gebeurt. Laten we het zekere voor het onzeker nemen. En kijk nu."

Zo'n tachtig auto's rijden mee vanavond. Het enige wat niet door kon gaan vanwege de aanscherping van de coronamaatregelen: het glaasje glühwein na afloop. "Dat kan niet meer vanwege het alcoholverbod." Maar ook daar was een creatieve oplossing voor, lacht Boonstra: "Een rondje door de McChocomel."