Epidemiologen optimistisch: 'Als we ons tijdens Kerst aan regels houden, halen we het'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Het is dag 2 van de nieuwe strenge lockdown, vanaf vandaag zijn ook de scholen verplicht dicht. De komende vijf weken is Nederland volgens premier Rutte 'op slot' en moeten we zoveel mogelijk thuis blijven en werken. En dan, als alles goed gaat, kan het leven wellicht iets normaler worden op 19 januari, zegt het kabinet. Wat is er nodig om dat te bereiken? En misschien wel een belangrijkere vraag: kunnen we dit überhaupt wel bereiken?

De overheid werkt volgens een routekaart met regionale risiconiveaus. We weten niet op welk niveau (waakzaam, zorgelijk, ernstig of zeer ernstig) de overheid wil zitten op 19 januari. Maar als we naar een lager niveau willen, moeten de besmettingen per 100.000 mensen per week afnemen, het bron- en contactonderzoek overwegend effectief zijn, de maatregelen worden nageleefd en de zorgcapaciteit voldoende zijn.

Epidemiologen Frits Rosendaal, Alma Tostmann en Amrish Baidjoe zijn overwegend optimistisch dat dit in de komende vijf weken kan. "We hebben genoeg tijd om tot het laagste risiconiveau te komen", zegt Rosendaal. "Kijk maar naar de lockdown in het voorjaar: daar hadden we vijf weken nodig om over de piek van ziekenhuisopnames heen te komen."

Ook Tostmann denkt dat het moet lukken. "Een grootschalige verspreiding kan je met deze lockdown tegengaan. Als je puur naar de maatregelen kijkt, verwacht ik veel én snel effect. Maar dat is afhankelijk van één belangrijke vraag: gaat men zich aan de maatregelen houden met de feestdagen?"

De combinatie van Kerst en Oud en Nieuw is gevaarlijk, zegt de epidemioloog. "Stel dat je met Kerst per ongeluk besmet raakt tijdens een familiebijeenkomst, en je vijf dagen later met vrienden Oud en Nieuw viert en die groep onbewust ook besmet. Zo kunnen veel mensen besmet raken. Die feestdagen zijn ongelukkig achter elkaar getimed, omdat er 5 tot 6 dagen tussen zit: precies de gemiddelde covid-19-incubatietijd."

Daarom is het heel belangrijk om het gedrag van mensen aan te pakken deze periode, zegt epidemioloog Baidjoe. "Er hangt zo veel van de kerstperiode af. Je wil naar het laagste niveau, dat is de enige kans om een grote reset uit te voeren." En dit niveau is afhankelijk van het gedrag van mensen. "En hoe goed we mensen ondersteunen in het begrip van de maatregelen. Gedrag is het enige wapen dat we hebben en daar zijn nu grote problemen mee."

Drie weken

Ook Rosendaal benadrukt het belang van contactmomenten. "Als ik vanmiddag corona krijg en vanaf nu binnen blijf, ben ik binnen drie weken dood of heb ik geen corona meer. Ik besmet geen anderen, waardoor het virus vervolgens uitsterft. Als iedereen nu drie weken binnen zou blijven zitten, zou het virus waarschijnlijk verdwijnen."

Nog een keer de maatregelen van de lockdown tot en met 19 januari:

Om het lage risiconiveau te bereiken, moet ook de zorgcapaciteit voldoende zijn. Dat is het belangrijkste punt, zegt Rosendaal. "Het minimale dat je wil, is dat alle mensen die ziek worden, kunnen worden behandeld. Ook de patiënten met andere klachten dan corona." Momenteel is er genoeg capaciteit, maar dat was eerder op het randje, zegt hij. "Als de ziekenhuisopnames verder omhoog waren gegaan, was het kantje boord geweest."

De kans dat de strenge lockdown kan eindigen op 19 januari is dus reëel, volgens de epidemiologen. Maar juist dán breekt een belangrijke tijd aan. "In de zomer dachten we dat het virus weg was, maar in september bleek dat niet zo te zijn. Als we na 19 januari weer doen wat we afgelopen zomer deden, gaat het weer net zo hard fout," zegt Baidjoe. "De overheid moet niet de maatregelen loslaten onder politieke druk en hard werken aan de strategie die na de lockdown gaat volgen."

Zo moet de overheid ook in dialoog gaan met mensen over gedrag en bewustwording, benadrukt Baidjoe nogmaals. "Die groep demonstranten bij het Torentje eergisteren was misschien niet groot, maar ik maak me zorgen over de grotere groep mensen die de maatregelen niet begrijpen of er moeite mee hebben. We moeten er echt achter komen waarom dat is. Dat speelt straks mogelijk ook een rol bij de vaccinatiebereidheid."

Te vroeg juichen

Rosendaal verwacht dat na 19 januari, ook als we op een lager risiconiveau belanden, de maatregelen vergelijkbaar zijn met de gedeeltelijke lockdown. "Ze zullen strenger zijn dan in de zomer om een herhaling te voorkomen. We moeten niet te vroeg juichen, ook niet met het oog op een vaccin."