'Aanklachten over opbreken Facebook groot en belangrijk moment'
Een jaar geleden noemde topman Mark Zuckerberg het opbreken van Facebook nog een "existentieel" gevaar. Met twee aanklachten van gisteravond komt deze mogelijkheid wel een stap dichterbij. Het sociale netwerk wordt ervan beschuldigd een illegaal monopolie te hebben op de markt van sociale media en dat moet worden doorbroken.
Het monopolie zou Facebook hebben vergaard door het kopen van Instagram en WhatsApp. "Hierdoor kon het bedrijf bedreigingen voor zijn positie uit de weg ruimen", schrijft de Amerikaanse mededingingswaakhond FTC. Ook een samenwerkingsverband van 48 openbaar aanklagers van Amerikaanse staten heeft naar de zaak gekeken. Zij trekken dezelfde conclusie.
De meest in het oog springende oplossing waarover wordt gesproken: het verkopen van de twee immens populaire diensten. Een idee waar al veel langer over wordt gesproken en dat wordt gezien als een zwaar middel.
Opbreken bedrijf is jaren geleden
"De zaken betekenen een belangrijk moment in de verschuiving van hoe in de VS tegen de macht van technologiebedrijven wordt aangekeken", zegt hoogleraar mededingingsrecht Anna Gerbrandy van de Universiteit Utrecht. Ze tekent daarbij aan dat in de VS al eerder bedrijven zijn opgebroken, maar dat dit decennia geleden voor het laatst is gebeurd.
Het roept de vraag op of de zaak kans maakt. "Juist omdat het zo'n draconische sanctie is, zal je met een verdraaid goede argumenten moeten komen om rechters te overtuigen", zegt hoogleraar mededingingsrecht Hans Vedder van de Rijksuniversiteit Groningen. "Ik zie niet meteen hoe afsplitsen gaat leiden tot meer concurrentie."
Overigens noemt Vedder de aanklacht van de FTC wel "overtuigend". Hij wijst er bijvoorbeeld op dat Zuckerberg wordt geciteerd in de aanklacht. De topman zegt daarin: het is beter om een bedrijf over te nemen, dan ermee te concurreren. Volgens Vedder is dat belangrijk bewijs voor de zaak van de aanklagers. Ook hij noemt dit een grote en belangwekkende zaak.
De belangen voor Facebook zijn enorm. Het kocht Instagram en WhatsApp niet voor niks: de platforms worden als essentieel gezien voor de toekomst van het bedrijf. Die goudmijn wil het niet kwijtraken.
De aankopen waren bedoeld om een betere ervaring te bieden aan gebruikers en dat hebben ze zonder twijfel gedaan.
In een verklaring verdedigt Facebook zijn marktpositie: "De aankopen waren bedoeld om een betere ervaring te bieden aan gebruikers en dat hebben ze zeker gedaan." Het platform benadrukt daarnaast dat de toezichthouder de overnames wél goedkeurde toen ze gedaan werden. Ook vindt Facebook het een slechte zaak dat bedrijven door deze aanklachten het signaal krijgen dat elke overname altijd kan worden teruggedraaid. Dat is slecht voor innovatie, aldus het bedrijf.
Vedder denkt dat de toestemming die destijds is gegeven voor een overname, geen probleem hoeft te zijn. "Ter vergelijking: het enkele feit dat de overheid je een rijbewijs heeft gegeven, weerhoudt diezelfde overheid er ook niet van het weer in te trekken als blijkt dat je er ellende mee hebt veroorzaakt."
In het mededingingsrecht wordt er alleen gesproken van een probleem als een partij een concurrent overneemt, zegt de hoogleraar. "Zo werden Instagram en WhatsApp in eerste instantie niet gezien. Dan sta je bij zo'n overname te kijken en kun je niks doen. Dus je moet het goedkeuren en dan blijkt achteraf dat daar andere motieven achter zitten."
Bevordert juist innovatie
"Facebook zal er sterk benadrukken dat de overnames geen onderdeel waren van een monopoliestrategie, maar juist innovatie moesten bevorderen", verwacht Gerbrandy. "Het feit dat je kunt worden overgenomen als start-up maakt dat er meer start-ups komen."
De zaken gaan nu de juridische molen in. Een proces dat lang kan duren en mogelijk zelfs wordt uitgevochten tot aan het Hooggerechtshof.
Topman Zuckerberg ging vorig jaar al even in op de mogelijkheid van een rechtszaak. Democratisch presidentskandidaat Elizabeth Warren maakte in haar campagne een punt van de macht van de grote techbedrijven. "Is zo'n zaak vervelend voor ons? Ja, ik wil geen grote rechtszaak voeren tegen onze eigen overheid." Tegelijkertijd gaf hij ook aan te verwachten dat Facebook zo'n zaak zal winnen.